Pogotowie językowe. Gdy budowa budowie nie równa

Ostatnio koleżanka redakcyjna miała dylemat. Rozmawiała z kimś na temat historii domu PZKO. W pewnym momencie padło zdanie: „Gdy byłem mały, bawiłem się przy budowie domu PZKO”. Choć rozmówca mówił po polsku, koleżanka zaczęła się zastanawiać już w domu, czy chodziło o budowę w sensie terenu, na którym buduje się dom PZKO, czy chodzi o budynek, czyli już gotowy dom.

Okazało się, że chodzi o budowę w znaczeniu 'miejsca powstawania budynku’. Skąd zatem wziął się dylemat mojej koleżanki? Zapewne z tego, że Polacy z Zaolzia bardzo często używają słowa 'budowa’ na określenie budynku. Jest to znaczenie przestarzałe. Choć Mickiewicz pisał o 'budowie’, mając na myśli 'budynek’, to we współczesnej polszczyźnie 'budowa’ oznacza coś innego.

Prosty jak budowa cepa

Według „Wielkiego słownika języka polskiego PAN” 'budowa’ w języku polskim to teren, na którym się coś buduje wraz z urządzeniami służącymi do tego celu. To również proces wznoszenia obiektu, np. w zdaniu: Dom PZKO jest właśnie w trakcie budowy.

’Budowa’ to również układ elementów składających się na jakąś całość, np. w powiedzeniu: Prosty jak budowa cepa. Człowiek może mieć również krępą budowę ciała. 'Budowa’ to również tworzenie i organizowanie czegoś, na przykład polityk w trakcie wyborów może opowiadać się za 'budową społeczeństwa obywatelskiego’.

Budowa, budowla i budynek

Natomiast dom, kamienicę, szkołę czy dom PZKO nazywamy w języku polskim 'budynkiem’.

Jest jeszcze wyraz 'budowla’, który jest bardzo podobny do 'budowy’ i można go z nim pomylić. Ale uwaga! 'Budowla’ to nie to samo co 'budynek’. Budowlą może być budynek, ale także most, stadion, piramida lub zapora wodna. Przy czym budowla kojarzy się raczej z budynkiem okazałym – o wyjątkowych wartościach architektonicznych albo przynajmniej dużych rozmiarów. Często o budowlach mówi się w kontekście zabytków.