Zwyczaje ludowe związane z Wielkim Piątkiem
Wieki Piątek to dzień upamiętniający śmierć Jezusa Chrystusa. W tradycji chrześcijańskiej jest dniem zadumy nad Męką Pańską, wzmożonej modlitwy i gorliwych praktyk religijnych. Tego dnia obowiązuje ścisły post i w kościołach katolickich odprawiane są drogi krzyżowe. W wielu kościołach odbywa się adoracja Przenajświętszego Sakramentu. W Kościołach protestanckich Wielki Piątek jest najważniejszym, kulminacyjnym dniem roku liturgicznego – jest to szczególny dzień modlitwy i skupienia. Wielkopiątkowe obmywanie się Na Śląsku Cieszyńskim powszechnym zwyczajem w Czorny Piątek było mycie się o wschodzie słońca w rzekach, strumykach i źródełkach, szczególnie tych, które według miejscowych wierzeń posiadały leczniczą moc. Omywania wodą dokonywano całą rodziną, wcześnie rano, najlepiej przed wschodem słońca, po odmówieniu modlitwy na brzegu rzeki. Wielkopiątkowa ablucja miała zapewnić zdrowie przez cały rok. Dawniej w rzekach pławiono również konie i bydło. Wielkopiątkową wodę zabierano do domu, w razie potrzeby obmywano nią chorych, by im ulżyć, spryskiwano nią bydło, konie, trzodę, a nawet stajnie i obory. Poddawano ją obrządkowi sakralnemu, wierząc, że taka woda ma…
Na Śląsku Cieszyńskim Wielki Czwartek nazywany jest Zielónym Sztwortkym
Wielki Czwartek rozpoczyna Triduum Paschalne, najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym rzymskich katolików, które rozpoczyna się mszą świętą w Wielki Czwartek, a kończy nieszporami Niedzieli Wielkanocnej. Wielki Czwartek obchodzony jest przez różne wyznania chrześcijańskie na pamiątkę ustanowienia sakramentów kapłaństwa i Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy. W kościołach parafialnych odprawiana jest Msza Wieczerzy Pańskiej. W trakcie śpiewania hymnu Chwała na wysokości biją wszystkie dzwony, które po zakończeniu śpiewu milkną aż do momentu poświęcenia pokarmów w Wielką Sobotę. W niektórych kościołach odbywa się obrzęd obmycia nóg dwunastu osobom. Na urodzaj jęczmienia, lnu i owoców Na Śląsku Cieszyńskim Wielki Czwartek nazywany jest Zielónym Sztwortkym (w niektórych miejscowościach). Tego dnia po zawiązaniu dzwonów chłopcy obchodzili trzy razy dziennie wieś z klekotkami, klapaczkami i grzechotkami. Natomiast ministranci na Anioł Pański obchodzili trzykrotnie kościół, również klekocząc. Uderzania klekotkami były rytmiczne, w regularnie powtarzających się interwałach. Podczas ostatniego bicia dzwonów gospodarze szli do sadu i potrząsali drzewkami owocowymi, aby drzewa obrodziły. Gospodarze chodzili również boso i uderzali kawałkiem drewna…
Wielka Środa i kłopotliwe zwyczaje
W liturgii chrześcijańskiej jest to czwarty dzień Wielkiego Tygodnia, w którym wspominana jest zdrada Judasza. Jest to również dzień, w którym Apostołowie przygotowywali się do święta Paschy, mającego odbywać się następnego dnia. Na Śląsku Cieszyńskim w Wielką Środę należało zakończyć prace porządkowe i spalić wszystkie śmieci. Trzeba było też wyrzucić gnój z obór, stajni i chlewów. Szkaredno Strzoda, bo tak nazywano ten dzień w gwarze, była dniem dwóch ciekawych zwyczajów. Pierwszy z nich to zwyczaj palenia pomieteł, czyli zużytych mioteł brzozowych. O zmierzchu chłopcy wychodzili za wieś lub na obrzeża miasta ze starymi, osmolonymi i zapalonymi miotłami, niby z pochodniami. Biegali po miedzach i wzgórzach na pamiątkę poszukiwania Jezusa Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym przez Apostołów. Następnie niedopalone trzonki mioteł składali na stos i rozpalali ognisko. Mieszkańcy okolicznych domów wychodzili, by oglądać to widowisko. Zwyczaj ten został zakazany przez państwo pod groźbą kary – obawiano się możliwości wzniecenia pożarów. Ludność wiejska wierzyła, że rozsiany po polach popiół powstały ze spalonych trzonków…
Wielki Wtorek dniem pojednania
W tradycji Kościoła katolickiego Wielki Wtorek jest dniem pojednania. W ten dzień chrześcijanie słyszą w kościele zapowiedź zdrady Judasza i zaparcia się św. Piotra. Choć Ewangelia dotyczy zdrady, pokazuje nam siłę wybaczenia. Dzięki aktowi miłosierdzia ze strony Chrystusa oraz poczucia żalu ze strony Piotra, ich więź przetrwała. Wielki Wtorek jest więc dniem, w którym prosimy o przebaczenie i przebaczamy. Na Śląsku Cieszyńskim zachował się przesąd, że w Wielki Wtorek należy wystrzegać się wszelkiego kontaktu z pieniędzmi. Obawiano się, że człowiek, który przyjmuje lub wydaje w ten dzień pieniądze, może zostać skuszony przez szatana i popełnić jakiś haniebny czyn, podobny do postępku Judasza. Uważano również, że znalezienie w Wielki Wtorek choćby najmniejszego pieniążka, przyniesie znalazcy nieszczęście. (SG) Na podstawie: Jan Szymik, „Doroczne zwyczaje i obrzędy na Śląsku Cieszyńskim”, Sekcja Ludoznawcza Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Republice Czeskiej, Czeski Cieszyn – Wrocław 2012.
Dziś drugi dzień Wielkiego Tygodnia
W Wielki Tydzień trwały ostatnie przygotowania do Wielkanocy. W wielu regionach Polski na początku tygodnia można było jeszcze wykonywać ciężkie prace: sprzątać, szorować podłogi i bielić ściany. Pracowano również na polu. Uważano wręcz, że dobrze jest siać w Wielkim Tygodniu, żeby zebrać duży plon. Wszelkie prace należało jednak zakończyć do Wielkiego Czwartku. Był to również czas malowania pisanek. Inaczej było na Śląsku Cieszyńskim, gdzie w Wielki Tydzień obowiązywał zwyczajowy zakaz wykonywania ciężkich prac fizycznych. Dotrzymywano również postu, który na ten czas jeszcze bardziej się zaostrzał. W Wielki Poniedziałek rodziny zbierały się wieczorem, aby pomodlić przed świętym obrazem lub krucyfiksem przy zapalonej świecy. W czasie długiej modlitwy rozpamiętywano Mękę Pańską poprzez odczytywanie fragmentów Nowego Testamentu. Brano również udział w Drodze Krzyżowej. Od tego dnia dzieciom i młodzieży nie wolno było głośno się bawić. Według Ewangelii św. Marka w Wielki Poniedziałek Jezus wszedł do świątyni i wypędził kupców z towarami i bydłem, którzy w niej handlowali, co doprowadziło do gniewu kapłanów. Wyrzucenie…
Ludowe sposoby na piękny dom wiosną
Sztuczne kwiaty, obok pająków i światów, były jedną z najpowszechniejszych form dekoracyjnych, stosowanych w wiejskich izbach na terenie Polski. Jednak w przeciwieństwie do pająków i światów, wykonywanych z powszechnie dostępnych materiałów, takich jak słoma czy opłatek, kwiaty wykonywano z papieru i bibuły. Te stały się osiągalne dopiero na początku dwudziestego wieku. Barwne papierowe kwiaty wykonywano w wielu regionach Polski. Słynęły z nich Kurpie, Małopolska, szczególnie Podkarpacie, jak i sąsiadująca ze Śląskiem Cieszyńskim Żywiecczyzna. Bibułkarstwem zajmowały się głównie kobiety, nazywane kwiaciarkami lub bibułkarkami. To one w długie zimowe wieczory wykonywały kwiaty z papieru lub marszczonej bibuły, którą można było kupić od handlarzy obwoźnych. Dawniej kwiaty przymocowywano na gałązki wykonane z cienkich patyczków, które również owijano bibułą (dzisiaj używa się najczęściej drutu florystycznego). Do gałązek doklejano również listki wykonane ze sztywniejszego papieru. Źródło: https://www.skanseny.net/zdjecie/5378?lang=plSkansen Kurpiowski w Kadzidle Przyroda stanowiła najważniejszą inspirację dla kwiaciarek. Najczęściej spotykanymi kwiatami były stylizowane róże, chryzantemy, rumianek, maki, stokrotki, chabry i niezapominajki. Z czasem wykształciły się rozmaite techniki…
Wierzenia związane z palmą wielkanocną
Dziś Niedziela Palmowa, która rozpoczyna Wielki Tydzień. Dzień ten został ustanowiony na pamiątkę wjazdu Chrystusa do Jerozolimy na osiołku. Mieszkańcy miasta witali Jezusa z radością – słali pod jego stopy zielone gałązki i płaszcze. Tego dnia w kościele katolickim święci się palmy. Gałąź zielona od wieków była symbolem życia, sił witalnych, radości i corocznej odnowy roślin. Wierzbę, z której wyrastają bazie, i która była elementem składowym palmy, nazywano „rośliną miłującą życie”. W nauce kościoła wierzba symbolizuje zmartwychwstanie i nieśmiertelność duszy. To właśnie wierzba najwcześniej okrywa się zielenią, rośnie w każdych warunkach. Palmy podczas święcenia nabierały dobroczynnej mocy, więc po nabożeństwie należało się nimi nawzajem lekko uderzać lub przynajmniej dotknąć. Oto powody, dla których warto mieć w domu palmę: 1. Zjedzona bazia była dobra na ból gardła i suchoty. 2. Startą na proch palmę wraz z innymi ziołami (poświęconymi w Matki Boskiej Zielnej) traktowano jako lekarstwo dla ludzi i krów. 3. Popiół pozostały po spaleniu palm używany był w kościołach podczas…
Proszę Państwa, oto miś!
OSTRAWA / Obecnie na Ziemi występuje osiem gatunków niedźwiedzi, wśród niektórych z nich wyróżniane są również podgatunki. Niedźwiedzie występują w Europie, Azji i Ameryce. W Afryce mieszkał kiedyś niedźwiedź berberyjski (Ursus arctos crowtheri), podgatunek niedźwiedzia brunatnego, który został wytępiony. Niedźwiedziom na całym świecie grozi utrata środowiska w wyniku działalności człowieka i zmiany klimatu. Zwierzęta te są dalej wykorzystywane w przemyśle rozrywkowym, a także w medycynie azjatyckiej w postaci żółci lub wywaru z niedźwiedzich łap. Największym spośród niedźwiedzi jest niedźwiedź polarny ( Ursus maritimus ), który występuje wokół bieguna północnego, na lodach Morza Arktycznego i wokół niego, z zasięgiem ograniczonym od południa przez obszar występowania lodu. Samiec niedźwiedzia polarnego może ważyć do 600 kg. Natomiast najmniejszym niedźwiedziem jest niedźwiedź malajski (Helarctos malayanus ), ważący maksymalnie 65 kg. https://www.youtube.com/watch?v=zMulNRkiebs Największy obszar zamieszkuje niedźwiedź brunatny (Ursus arctos ), w którym wyróżniamy 16 podgatunków. Niedźwiedź brunatny waży od 60 kg do 600 kg. Pierwotnie zamieszkiwał całą Europę, jednak w południowo-zachodniej Europie został wytępiony. Podgatunek…
![Dziś Światowy Dzień Czytania Tolkiena [Uwaga, spojlery!]](https://zwrot.cz/wp-content/uploads/2021/03/tolkien-2-600x400.jpg)
Dziś Światowy Dzień Czytania Tolkiena [Uwaga, spojlery!]
Tolkien towarzyszył mi od czasów nastoletnich. Nawet wówczas, gdy jeszcze nie przeczytałam żadnej z jego książek. Jakimś dziwnym zrządzeniem losu, mając naście lat, natrafiałam na takich kolegów, dla których J.R.R. Tolkien był bogiem, natomiast głównymi ich zajęciami było malowanie map Śródziemia, uczenie się języka elfów i tworzenie kart postaci. Zanim sięgnęłam po książki – bo wstyd już się było przyznawać, że nie przeczytałam – grałam już z moimi znajomymi w Warhammera, grę fabularną, której początki były silnie inspirowane mitologią stworzoną przez Tolkiena. Idea wcielania się w postacie mające niezwykły wygląd i nieziemskie moce, była bardzo pociągająca. W ten sposób spędzaliśmy wiele godzin, a ja, za sprawą swojej ignorancji, wynikającej z niewystarczającej znajomości tematu, wprowadzałam w grę elementy humorystyczne. Przyznaję z trudem, ale właściwie współczuję wszystkim tym, którzy obejrzeli ekranizacje „Władcy Pierścieni” i „Hobbita”, zanim sięgnęli po książkę. Dla mnie świat stworzony przez Tolkiena już zawsze będzie łączył w sobie elementy wszelkich mitologii europejskich z mitologią bliżej nieokreśloną, baśniową, wiążącą się…
Miłość do ziemi dziedziczy się po przodkach. Z wizytą u Otona Wani z Dąbrowy
Treść jest chroniona hasłem. Aby ją zobaczyć, proszę poniżej wprowadzić hasło: Hasło:
Pogotowie językowe. Dlaczego Leszna Dolna, ale Stary Bogumin?
O rozróżnianiu przydawek gatunkujących od jakościowych pisałam ostatnio. Ale co w takim razie z nazwami miejscowości? Dlaczego poprawnymi nazwami są Leszna Dolna, Błędowice Średnie i Łomna Dolna (przymiotnik znajduje się za rzeczownikiem) i jednocześnie poprawne są nazwy Czeski Cieszyn, Stary Bogumin i Nowa Wieś (przymiotnik znajduje się przed rzeczownikiem)? Czy tworzeniem nazw miejscowości rządzi jakaś reguła, czy szyk nazw dwuczłonowych musimy po prostu zapamiętać? Z tym pytaniem zwróciliśmy się do Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). W niedługim czasie uzyskaliśmy wyczerpującą odpowiedź od pani prof. Ewy Wolnicz-Pawłowskiej. W Polsce urzędowe nazwy geograficzne ustala Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych. W swoich wyborach kieruje się takimi kryteriami jak zgodność brzmienia i pisowni nazwy z zasadami polskiego języka ogólnego, etymologia nazwy, zapisy historyczne, tradycja używania nazwy w lokalnej wspólnocie, częstość występowania na mapach i w innych współczesnych opracowaniach. W całym zbiorze polskich nazw geograficznych pewne podzbiory są bardziej uporządkowane systemowo, a inne mniej. Nazwy geograficzne zbliżone do terminów, stosowane…
Drzewołaz lazurowy, zadziornica włochata i karlik szponiasty. Czyżby w ostrawskim zoo zadomowiły się baśniowe stwory?
OSTRAWA / Nic z tych rzeczy. Mowa o gatunkach żab. Żaby należą do najbardziej zagrożonych wyginięciem kręgowców. Dotyczy to nie tylko Czech, ale także całego świata. Obecnie w ostrawskim Zoo występuje 15 gatunków tych zwierząt. Ponad połowa z nich reprezentowana jest przez rodzime gatunki, które bytują na terenie zoo samoistnie. Pozostałe pochodzą z Ameryki Południowej i Afryki. Jednym z rodzimych gatunków, bytujących na terenie zoo, jest żaba trawna (Rana temporaria), gatunek ginący od co najmniej 15 lat. Miejsca lęgowe tego gatunku najbardziej ucierpiały w latach 2015–2019, kiedy Czechy dotknęła susza. W nieco lepszej sytuacji jest ropucha szara (Bufo bufo), która do rozmnażania wykorzystuje większe i głębsze zbiorniki wodne, więc nie jest aż tak zagrożona. https://www.youtube.com/watch?v=9DEHl-4wkFs&t=1s Interesującą strategię przetrwania stosuje natomiast ropucha zielona (Bufo viridis). Ponieważ jest to gatunek długowieczny, często występujący w miastach i na wsiach, do rozmnażania wykorzystuje miejsca, w których raz na kilka lat pojawia się woda. Ta strategia okazuje się wystarczająca dla jej przetrwania. Pozostałe gatunki rodzime,…
Nadchodzący spis ludności dotyczy również obcokrajowców
Do wypełnienia formularza spisowego obowiązani są również wszyscy cudzoziemcy przebywający na terytorium Republiki Czeskiej w decydującym momencie, tj. o północy z piątku 26 marca na sobotę 27 marca. Spis obejmie zatem prawie 635 000 osób z obcym obywatelstwem, z wyjątkiem dyplomatów i tych, którzy będą przebywać w Czechach krócej niż 90 dni. W związku z tym formularz nie musi być wypełniony przez zagranicznego turystę lub krewnego, który przyjechał do Czech na krócej niż na trzy miesiące. Jednak student obcokrajowiec, przebywający w Czechach w ramach programu Erasmus, jest już objęty spisem. Spis będzie się odbywał głównie online. - Aby wypełnić formularz, trzeba zalogować się na stronie scitani.cz lub za pomocą aplikacji mobilnej Sčítání21. Aplikację będzie można pobrać w Google Play lub App Store od 27 marca – mówi Robert Šanda, dyrektor Czeskiego Urzędu Statystycznego. Potrzeby ważny dokument wydany przez RC Do logowania potrzebny będzie ważny dokument osobisty wydany przez RC: wiza długoterminowa, zezwolenie na pobyt długoterminowy, zezwolenie na pobyt stały, karta…
PAMIĄTKA RODZINNA. Orłowa w obiektywie Jana Cymorka
W domowym archiwum Marii Cymorek z Czeskiego Cieszyna znajduje się nie lada gratka dla miłośników Orłowej. Jest to cykl zdjęć przedstawiający Orłową w zimowej odsłonie. Zostały one wykonane w 1965 roku przez Jana Cymorka, nieżyjącego już męża pani Marii. Orłowa jest rodzinnym miastem mojej rozmówczyni. To tam się urodziła w domu znajdującym się w pobliżu gimnazjum i tam spędziła dzieciństwo i młodość. Po śmierci ojca w 1944 roku mieszkała z mamą między innymi w centrum, na głównej ulicy, w pobliżu drogerii i naprzeciwko szpitala. Orłowa była jej domem aż do końca lat sześćdziesiątych, gdy przeprowadziła się wraz z mężem do Czeskiego Cieszyna. – Gdy pobraliśmy się z mężem, przez trzy lata mieszkaliśmy w Orłowej. Potem musieliśmy się przeprowadzić. Mąż pracował w Boguminie, a następnie w VUHŽ (Výzkumný ústav hutnictví železa) w Dobrej. Ja pracowałam w Karwinie. Niestety w tym czasie zlikwidowali kolej w Orłowej i nie dało się już nigdzie dojechać. Dlatego musieliśmy się przeprowadzić do Czeskiego Cieszyna, żeby móc…
Pogotowie językowe. Komiczny aktor czy aktor komiczny?
Niemałe problemy, nie tylko osobom wielojęzycznym, ale i tym, którzy mówią tylko po polsku, sprawia przydawka. Brzmi groźnie, ale chodzi po prostu o określenie towarzyszące rzeczownikowi (lub zaimkowi rzeczownemu). Temat powrócił wraz z pojawieniem się określenia ‘online’ w takich wyrażeniach jak lekcje online, nauka online, wystawa online, spotkanie online, konferencja online itd. W tym przypadku w grę wchodzi tylko taki szyk, w którym online znajduje się za rzeczownikiem. A co z dylematem: ‘komiczny aktor’ czy ‘aktor komiczny’? Oba wyrażenia są poprawne, a użycie danego wyrażenia zależy od tego, co chcemy powiedzieć. Zacznijmy jednak od początku. Przydawki w języku polskim dzielimy na gatunkujące (klasyfikujące) i jakościowe (charakteryzujące). Przydawka gatunkująca nie wskazuje na doraźną cechę obiektu, lecz na przynależność tego obiektu do jakiegoś zbioru – zwykle wraz z wyrazem określanym tworzy termin. Przydawka gatunkująca umieszczana jest po rzeczowniku: postać fantastyczna (‘postać z baśni’), pan młody (‘mężczyzna, który stanął na ślubnym kobiercu’), aktor komiczny (‘aktor grający role komediowe’). Jeśli zmienimy szyk wyrazów w…
Huta w Trzyńcu przekaże część swoich rezerw tlenu na potrzeby służby zdrowia
TRZYNIEC / Huta w Trzyńcu zdecydowała się pomóc służbie zdrowia w okresie zwiększonego zużycia tlenu, który stosowany jest w leczeniu chorych na COVID-19. We współpracy z Linde Gas a.s. udostępni 25% swoich zasobów. Zużycie tlenu w czeskich szpitalach w ostatnim czasie znacznie wzrosło. W porównaniu z normalną sytuacją zużycie skroplonego tlenu wzrosło trzykrotnie, a tlenu w butlach nawet czterokrotnie. Tlenoterapia stosowana jest w leczeniu pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19. Dzięki niej stan pacjentów ulega znacznej poprawie, a chory organizm szybko się regeneruje. – Naszym absolutnym priorytetem jest sprostanie rosnącemu zapotrzebowaniu na tlen w szpitalach i dostarczenie tlenu wszystkim potrzebującym go pacjentom. Dlatego szukamy wszelkich możliwych rozwiązań, aby móc dostarczyć potrzebne ilości tlenu. Bardzo doceniamy, że Huta w Trzyńcu przyszła nam z pomocą i przekazała cześć swoich rezerw na potrzeby służby zdrowia - powiedział Petr Partsch, dyrektor generalny Linde Gas. Uzupełnienie rezerw zajmie 70 dni – Jesteśmy świadomi skutków sytuacji epidemiologicznej. Dlatego w okresie zwiększonego zużycia tlenu w służbie zdrowia przekażemy…
Myszołów – ptak roku 2021
Czeskie Towarzystwo Ornitologiczne ogłosiło myszołowa (Buteo buteo) ptakiem roku 2021. Ten średniej wielkości ptak jest najliczniej występującym ptakiem drapieżnym w Czechach i całej Europie. Co roku na terenie Ogrodu Zoologicznego w Ostrawie gniazdują dwie pary myszołowów. W przeciwieństwie do innych rzadszych gatunków ptaków drapieżnych, myszołowy możemy zobaczyć dość często na wolności – nawet po kilka osobników siedzących na polach, drzewach w pobliżu dróg lub szybujących wysoko ponad głowami. Myszołów jest doskonale przystosowany do szybowania. Ma długie, szerokie skrzydła o rozpiętości 115-130 cm. W czasie szybowania doskonale wykorzystuje wstępujące prądy powietrza, podczas których pozostaje w powietrzu przez stosunkowo długi czas bez nadmiernego wydatkowania energii. Liczebność myszołowa w Czechach szacuje się na 11-14 tys. par lęgowych. Gatunek ten potrafi przystosować się do różnych warunków i środowiska naturalnego znacznie zmienionego przez człowieka. Jego głównym pokarmem są gryzonie, zwłaszcza norniki. Dzięki czemu myszołów pomaga w regulacji populacji tych zwierząt. https://www.youtube.com/watch?v=UQ39sRBjWMQ&t=3s - Jesienią na dużych polach można obserwować chodzące myszołowy, które polują na roślinożerne chrząszcze…
Aby zadeklarować polskość, trzeba zmienić płeć?
Zainteresowana kampanią Kongresu Polaków, klikam w baner, aby stać się twarzą kampanii. I czytam hasła: Jeżech stela, no niby żech je, ale czy aż tak? Czytam dalej, Ślązakiem nie jestem, we werku nie robię, obywatelem nieistniejącego już księstwa też nie jestem. Idę dalej, szukam, dochodzę do końca i nie ma... Nie wierzę! Aby wyrazić to, kim jestem, mogę wybrać jedynie: Jestem Polakiem. Ale ja przecież nie jestem Polakiem. Jestem Polką! Aha. Czyli w takim paradygmacie przyszło mi żyć? Aby zadeklarować na Facebooku moją narodowość, muszę stać się chłopem? Zaczynam sobie wyobrażać, jak wybieram zdjęcie odpowiednie, co by się ładnie prezentować, wpisuję swoje imię i nazwisko, a tuż koło niego ląduje hasło „Jestem Polakiem”. W tym wypadku należałoby jeszcze dopisać: „I nie ogarniam gramatyki języka polskiego na poziomie podstawowym”. Taki baner mógłby mi również posłużyć wówczas, gdybym przy okazji publicznej deklaracji narodowości, chciała jednocześnie zamanifestować zmianę płci. W sumie dlaczego nie? Ale akurat nie planuję. Zachodzi więc pytanie dlaczego? Dlaczego decydenci…
Nowa strona Kongresu Polaków w przededniu spisu
Strona Kongresu Polaków, która działa pod adresem polonica.cz, przeszła gruntowną zmianę. Stanowi teraz przede wszystkim platformę dla kampanii przed zbliżającym się spisem powszechnym. Nowa szata graficzna utrzymana jest w biało-czerwonej kolorystyce. Na stronie znajdziemy podstawowe informacje dotyczące spisu oraz rozmowy, artykuły, polemiki dotyczące tego ważnego w historii polskiej mniejszości w RC wydarzenia. Na stronie znajdziemy między innymi link do rozmowy z prof. Tadeuszem Siwkiem, którą przeprowadziła polska redakcja Czeskiego Radia w Ostrawie. Przygotowano również baner do pobrania, dzięki któremu można zostać twarzą kampanii przedspisowej. Chętni do stworzenia własnego banera mają do wyboru między innymi następujące hasła: Jeżech tu stela, Liczymy się, Jestem Ślązakiem, Robiym we werku, Jeżech twardy Polok czy Jestem Polakiem. (SG)
WYWIAD. Każdy poznany język rzuca inne światło na otaczającą nas rzeczywistość
Rozmowa z Darkiem Jedzokiem o wielojęzyczności, języku ojczystym i syndromie Mowgliego. Jak długo mieszkasz za granicą? Pytanie, co to znaczy za granicą, bo urodziłem się na Zaolziu w Czechach i zanim wyjechaliśmy do Australii, mieszkałem przez prawie dziesięć lat w Cieszynie. To też było za granicą. Natomiast w Australii mieszkamy z żoną od prawie 5 lat. Ile znasz języków? Polski, czeski i angielski. Słowacki pasywnie. A który język jest Twoim pierwszym językiem? Gwara. Na jakim poziomie znasz język angielski? Ostatnio robiłem testy i wyszło na to, że moja znajomość języka angielskiego jest na poziomie tuż pod native speakerem. Angielskiego używam w pracy, staramy się też wybić aktywnie poza krąg naszych znajomych, którzy są Polakami, Czechami i… Brazylijczykami. Tutaj wielu Polaków ma z tym problem - przebywa tylko we własnym gronie i nie ma okazji nauczyć się angielskiego. Czyli nie jest tak, że nie macie z kim rozmawiać po polsku czy po czesku? Nie, bo Australia to kraj imigrantów, mnóstwo tu…
Wiadomości z przeszłości. Wszyscy wiedzą, że 8 marca obchodzi się… Dzień Matki
Co znajduję, przeglądając polską prasę przedwojenną w poszukiwaniu informacji związanych z obchodami Dnia Kobiet? Nic. Bo okazuje się, że w I Republice Czechosłowackiej tego dnia świętowano Dzień Matki. Dzień Kobiet obchodzony jest na świecie 8 marca od 1910 roku. Data ta nawiązuję do dwóch wydarzeń. 8 marca 1908 roku odbył się na ulicach Nowego Jorku marsz pracownic zakładów odzieżowych, domagających się praw politycznych i ekonomicznych dla kobiet. Również 8 marca w 1917 roku kobiety w Rosji zorganizowały strajki i protesty pod hasłem „chleb i pokój”, rozpoczynając rewolucję lutową. Dlatego właśnie 8 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kobiet. Skąd w takim razie powiązanie tej daty z Dniem Matki? Okazuje się, że w niektórych krajach Dzień Kobiet jest równoważny z Dniem Matki, tak jest na przykład w Rumunii, Czarnogórze, Rosji, Serbii, Bułgarii i Wietnamie. W niektórych krajach, na przykład w Afganistanie, Albanii, Mołdawii czy Maroku, tego dnia obchodzi się wyłącznie Dzień Matki, . Kartka okolicznościowa, nakładem Polskiej Krajowej Rodziny Opiekuńczej w Czechosłowacji, 1936…
WYWIAD. Jak powstają filmy rysunkowe
W grudniu zakończył się remont Willi Rotha, czyli historycznej siedziby Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Będzie w niej można zobaczyć ekspozycję prezentującą dorobek bielskich twórców filmów rysunkowych. Wystawa jest pierwszym z etapów budowy Interaktywnego Centrum Bajki i Animacji, którego otwarcie planowane jest na 2023 rok. Po ekspozycji oprowadza Roman Baran, wieloletni pracownik Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. S.G.: Znajdujemy się w świeżo wyremontowanej Willi Rotha, w której od 1947 roku mieściło się studio. Wystawa jest póki co niedostępna. Możemy się jednak dowiedzieć, co państwo przygotowują dla zwiedzających? R. B.: Ekspozycja jest w fazie przygotowań, choć większość jest już zaaranżowana. Na wystawie możemy zobaczyć bielskie studio niemalże tak jak ono wyglądało w latach 70. minionego stulecia. Studio podzielone jest na poszczególne fazy produkcji, mamy więc pokój animatorów, pokój dźwiękowców czy halę zdjęć. W pokoju dźwiękowców pokazujemy magnetofony sprzed lat, miksery dźwiękowe, różne przedmioty które imitowały dźwięki. Jest na przykład worek z mąką ziemniaczaną, która ugniatana z powodzeniem imitowała chodzenie po śniegu.…
Odwiedziny w ostrawskim ZOO. Świnie
Zapraszamy na kolejną wirtualną wizytę w ostrawskim Zoo. Tym razem zajrzymy do świń. Świnie z ostrawskim Zoo W Ogrodzie Zoologicznym w Ostrawie hodowane są dwa rodzaje świń domowych: węgierska mangalica i świnia z Přeštic oraz krytycznie zagrożona świnia wisajska (Sus cebifrons negrinus). https://www.youtube.com/watch?v=ncCy8CQ4OJ8&t=1s Świnie w kulturze Świnia to zwierzę pojawiające się w literaturze i sztuce od okresu neolitu - mniej więcej w tym czasie została udomowiona (najpierw udomowiono dzika, dopiero później wyhodowano świnię). Zwierzę było cenione przede wszystkim ze względu na mięso już w czasach rzymskich. W czasach średniowiecza wieprzowina była najważniejszym pożywieniem spożywanym w czasie karnawału. Malarstwo czerwonofigurowe, Straożytna Grecja, źródło: Wikipedia W sztuce motyw świni pojawiał się w rzeźbie (te najstarsze w formie amuletów), malarstwie czerwonofigurowym w Starożytnej Grecji, malarstwie olejnym i akwarelowym. Świnia pojawiała się również w literaturze. Pod postacią świń przedstawieni są przywódcy sowieccy w „Folwarku zwierzęcym” Georga Orwella. Chińska figurka z okresu neolitu, źródło: Wikipedia Inteligentne zwierzęta Istnieją niepochlebne mity na temat świń, zwłaszcza jeśli…
W poszukiwaniu wiosny
Prognoza pogody na środę była następująca: 14 stopni, bezchmurne niebo i brak wiatru. Nie pozostawało więc nic innego, jak nakłonić męża na urwanie się z pracy, przygotować przekąski i spakować plecak. Mamy to szczęście, że na spacer w obrębie gminy możemy się wybrać w góry - co prawda znane nam od podszewki, ale jednak góry. Poszliśmy na Ostry. W dylemacie Jaworowy czy Ostry najczęściej wygrywa Ostry, szczególnie że ostatnimi laty zbocza Jaworowego są tak zdewastowane, że aż przykro patrzeć. Przez wzgląd na możliwości naszej córeczki wybraliśmy krótką trasę: z Tyry niebieskim i żółtym szlakiem do schroniska, a później czerwonym pod Kałużny i w dół Doliną Tyrki (szlak zielony). W drodze do schroniska zaliczyliśmy piknik i program kulturalny - zagraliśmy w grę planszową. Szlak prowadzący do schroniska był mocno oblodzony, cieszyliśmy się, że idziemy pod górę, a nie na dół, bo w drugą stronę mogłoby być mniej ciekawie. Przed schroniskiem nie zatrzymywaliśmy się zbyt długo, bo zrobiło się już dość późno.…
Do Bukowca powróci stara kuźnia
BUKOWIEC / Dzisiaj znajduje się ona w Skansenie w Rożnowie pod Radgoszczem. Z propozycją przekazania budynku wystąpiło muzeum. Kuźnia, pochodząca z pierwszej połowy XIX wieku i należąca do Adama Jochymka, została przeniesiona do muzeum w latach 70. Teraz powróci do Bukowca. Muzeum zajmie się ekspertyzą zabytku, której celem będzie ocena jego stanu. Od momentu przeniesienia go do Skansenu znajduje się on w stanie rozłożonym. Muzeum zapewni odrobaczenie tych elementów budynku, które będą nadawały się do użycia. Na ile zostaną wykorzystane oryginalne elementy, okaże się w trakcie ekspertyzy. Muzeum zobowiązało się również do pokrycia kosztów impregnacji drewna. Wydatki związane z przeniesieniem kuźni oraz postawieniem budynku na nowo poniesie gmina Bukowiec. Utrzymaniem budynku i aranżacją wystawy również zajmie się nowy właściciel. Na dniach zostanie nawiązana oficjalna współpraca między Bukowcem i Skansenem. Gmina rozpoczęła już rozmowy ze Skansenem oraz Generalnym Konserwatorem Zabytków. Najważniejsze, że sprawa ruszyła – My zrobiliśmy już pierwszy krok – zdecydowaliśmy, że gmina jest chętna, aby przyjąć kuźnię z powrotem.…
Pogotowie językowe: Spuszczanie i wypinanie?
W gwarze używanej na Zaolziu na stałe zagościły dwa czasowniki ‘spuszczać’ i ‘wypinać’, które oznaczają ‘włączać’ i ‘wyłączać’. Wiadomo, że pochodzą one z języka czeskiego (czes. spustit i vypnout), i nie ma w tym nic złego ani dziwnego. Ale czy możemy tych dwóch czasowników w tym znaczeniu używać w języku polskim? Jeżeli chcemy, aby zrozumiał nas rozmówca polskojęzyczny, z całą pewnością nie. Co prawda oba czasowniki występują w języku polskim, ale mają zupełnie inne znaczenie niż w gwarze. Czasownika ‘spuścić’ i jego niedokonanej formy ‘spuszczać’ używamy wtedy, gdy chcemy powiedzieć, że ‘spuszczamy wiaderko na linie’, ‘spuszczamy kolegę na linie’, można również ‘spuścić kurtynę w teatrze’, ‘spuścić wodę w toalecie’, ‘spuścić powietrze z opon ’, ‘spuścić na coś zasłonę milczenia’, ‘spuścić z tonu’, ‘spuścić z ceny’, można również ‘spuścić się po linie’, czyli samemu zjechać po linie. Czasownik ten jest również wulgarnym określeniem czynności. Zainteresowani czytelnicy mogą sami sprawdzić w słowniku, o czym mowa. Na marginesie warto również zaznaczyć, że w…
Firmy w Republice Czeskiej od środy rozpoczynają obowiązkowe testowanie pracowników na COVID-19
REPUBLIKA CZESKA / Od środy firmy, które zatrudniają ponad 50 pracowników, muszą obowiązkowo testować ich na COVID-19. Pracownicy firm zatrudniających ponad 250 osób muszą być po raz pierwszy testowani do 12 marca. Mniejsze firmy (od 50 do 149 osób) są zobowiązane zrobić pierwszy test wszystkim pracownikom do 15 marca. Przemysł siedliskiem wirusa? Rozwój wydarzeń w ostatnich dniach lutego spowodował ataki na zakłady przemysłowe w Czechach, które w odróżnieniu od chociażby sektora usług nie musiały ograniczyć swojej działalności. – Atak zaczyna przypominać polowanie na czarownice – powiedziała rzecznik prasowa Huty Trzynieckiej Petra Macková Jurásková. W mediach pojawiały się informacje, że zakłady przemysłowe są siedliskiem rozprzestrzeniania się COVID-19. – Twierdzeń tych nie potwierdzają żadne dane. Opierają się one jedynie na niezbyt szczęśliwym oświadczeniu prezesa CMKOS Josefa Středuli z 22 lutego, który powiedział, że w zakładach nie testuje się, pracownicy nie noszą masek, a na stanowiskach pracy panuje tłok – wyjaśnia Macková. Dodaje, że huta w Trzyńcu, podobnie jak wiele innych przedsiębiorstw przemysłowych,…
WYWIAD. Jestem zdecydowanie bardziej zabawna i towarzyska po polsku niż po angielsku
O języku myśli i snów, umiejętności przełączania języków, dwujęzyczności i życiu w Stanach Zjednoczonych opowiada Małgorzata Hekking. Jak długo mieszkasz za granicą? Wyjechałam z Polski w 2003 roku (miałam 23 lata). Więc jestem w Stanach 17 lat z dwuletnią przerwą, kiedy mieszkaliśmy z mężem w Polsce. Ile znasz języków? To zależy, czy pytasz mnie jako Polki czy przybranej Amerykanki (śmiech). Jako Polka znam dwa języki, czyli polski i angielski. Liznęłam też hiszpańskiego, kiedyś uczyłam się czeskiego, miałam też podejście do amharskiego. Więc jako przybrana Amerykanka znam te wszystkie języki płynnie (śmiech), a jako Polska znam dwa. Na jakim poziomie znasz język angielski? Jak native speaker? Myślę, że tak. Ja myślę po angielsku. Zaczęłam myśleć po angielsku bardzo wcześnie. Nie wyobrażam sobie mieszkać w anglojęzycznym państwie przez dłuższy czas, myśleć po polsku i tłumaczyć aktywnie to, co myślisz na to, co mówisz i piszesz. I w drugą stronę. Mnie się mózg przestawił bardzo szybko. Ale na początku mój język angielski, wbrew…
Kuzyn wieloryba czy koń rzeczny?
OSTRAWA / Jedno i drugie. W obu przypadkach mowa o hipopotamach. Ogród Zoologiczny w Ostrawie hoduje hipopotamy już od ponad pół wieku, a od 15 lat odpowiada za ich hodowlę w całej Europie. Hipopotam widnieje także w logo ostrawskiego Zoo. Obecnie w naturze żyją dwa gatunki z rodziny Hippopotamus – hipopotam nilowy i hipopotam karłowaty. Oba występują na kontynencie afrykańskim i należą do gatunków zagrożonych wyginięciem. Hipopotam nilowy figuruje na Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych w kategorii „narażone na wyginięcie”, hipopotam liberyjski jest w kategorii „zagrożony”. Jednym z wymarłych gatunków jest Hippopotamus madagascariensis, którego płaskorzeźbę można zobaczyć w ostrawskim Zoo na ekspozycji "Raj lemurów". https://www.youtube.com/watch?v=ng-t-cs9Jls&feature=emb_title Czy hipopotam to kuzyn wieloryb? Do 1985 roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem ze świniowatymi sugerując się budową wzorów zębów trzonowych. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi, a następnie z filogenezy molekularnej, DNA oraz skamieniałości, pokazują że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie – wieloryby, morświny, delfiny. Dzisiaj hipopotamy należą rzędu Cetartiodactyla. Po grecku "koń rzeczny"…
WYWIAD. Nigdy nie zakładaliśmy, że nasze dzieci mogłyby nie mówić po polsku
Jadwiga i Łukasz Krukarowie mieszkają w Anglii od 15 lat. Tam urodziły się ich dzieci: Tymek (10 lat), Piotrek (8 lat) i Estera (6 lat). O języku, nie tylko ojczystym, rozmawia z nimi Sylwia Grudzień. Czy używacie na co dzień języka polskiego? W jakich sytuacjach? J.K.: Tak. Zawsze. Ł.K.: W domu, w polskich sklepach, w pracy z kolegami i z koleżankami i z polskimi znajomymi. J.K.: I w kościele, bo chodzimy do polskiego kościoła. Po polsku rozmawiam również z polskojęzycznymi dziećmi w szkole, w której pracuję. Są to przede wszystkim przedszkolaki, które gdy przyjdą do szkoły pierwszy raz, nie rozumieją angielskiego. Mogę z nimi rozmawiać po polsku. To się zmieniło, bo kilka lat temu nie mogłam, ale to się zmieniło dzięki mnie. Ł. K.: Podmywamy fundamenty tożsamości kulturowej Brytyjczyków (śmiech) Czyli rozwalacie im system, jak rozumiem? (śmiech) J.K. i Ł. K.: Tak! (śmiech) J. K.: Ale tak na poważnie, to są to naprawdę małe dzieci, które znają tylko język polski,…
Najnowszy numer
Newsletter
Kalendarium wydarzeń
Najczęściej czytane
- Egzaminy maturalne rozpoczęte. Zobacz, z jakimi tematami mierzyli się uczniowie polskiego gimnazjum
- Zakupy w Wielkanoc. Kiedy będą otwarte sklepy w Polsce i Czechach?
- Zakupy w Wielkanoc. Zobaczcie, kiedy będą otwarte sklepy w Czechach i Polsce
- ZWROT ASTRONOMICZNIE: Dziś na niebie zobaczymy trzy planety i sierp Księżyca
- Królewiec jest czeski! Ostatnia misja „Trzyńca”
ZWROT W KOMÓRCE
Reklama
Reklama
POGOTOWIE JEZYKOWE
![Polski nieoczywisty. Adam Miklasz o swej najnowszej książce [WYWIAD]](https://zwrot.cz/wp-content/uploads/2025/04/jakby-spal-Miklasza-300x225.jpg)
![Weekend wielkanocny na Śląsku Cieszyńskim. Zobacz, dokąd można się wybrać [lista]](https://zwrot.cz/wp-content/uploads/2025/04/wielkanocny-weekend-300x300.jpg)
