Pamiątka rodzinna. Orłowa w obiektywie Jana Cymorka

W domowym archiwum Marii Cymorek z Czeskiego Cieszyna znajduje się nie lada gratka dla miłośników Orłowej. Jest to cykl zdjęć przedstawiający Orłową w zimowej odsłonie. Zostały one wykonane w 1965 roku przez Jana Cymorka, nieżyjącego już męża pani Marii.

Orłowa jest rodzinnym miastem mojej rozmówczyni. To tam się urodziła w domu znajdującym się w pobliżu gimnazjum i tam spędziła dzieciństwo i młodość. Po śmierci ojca w 1944 roku mieszkała z mamą między innymi w centrum, na głównej ulicy, w pobliżu drogerii i naprzeciwko szpitala. Orłowa była jej domem aż do końca lat sześćdziesiątych, gdy przeprowadziła się wraz z mężem do Czeskiego Cieszyna.

– Gdy pobraliśmy się z mężem, przez trzy lata mieszkaliśmy w Orłowej. Potem musieliśmy się przeprowadzić. Mąż pracował w Boguminie, a następnie w VUHŽ (Výzkumný ústav hutnictví železa) w Dobrej. Ja pracowałam w Karwinie. Niestety w tym czasie zlikwidowali kolej w Orłowej i nie dało się już nigdzie dojechać. Dlatego musieliśmy się przeprowadzić do Czeskiego Cieszyna, żeby móc dojeżdżać do pracy. Tutaj też były polskie szkoły – wspomina pani Maria.

Orłowa, której już nie ma

Jan Cymorek był z wykształcenia chemikiem, fotografią zajmował się hobbistycznie.

– Tak Orłowa kiedyś wyglądała, dzisiaj tam niczego nie ma. Wszystko zniknęło w powierzchni ziemi. Mąż uwiecznił starą Orłowę na fotografiach – dodaje pani Maria.

Orłowa to miasto leżące w powiecie karwińskim w środku Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego. Do połowy XIX wieku była to typowa wieś rolniczo-rzemieślnicza. W ciągu następnego stulecia jej charakter zmienił się definitywnie wskutek rozwoju górnictwa. W 1850 roku na terenie dzisiejszej Orłowej funkcjonowało już 16 szybów kopalnianych. W 1869 roku wieś znalazła się na trasie Kolei Koszycko-Bogumińskiej, co zapewniło jej jeszcze szybszy rozwój.

Miasto ścierania się dwóch narodów

Prawa miejskie otrzymała w 1908 roku. W tym okresie nastąpiło również kulturowe i polityczne ożywienie narodów słowiańskich w Austro-Węgrzech, a Orłowa stała się miejscem tarcia żywiołów czeskiego i polskiego. Polskie Gimnazjum realne otwarte zostało otwarte wiosną 1909 roku.

Działało tu szereg zarówno czeskich jak i polskich towarzystw kulturalnych i sportowych. Po arbitralnym podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 roku Orłowa znalazła się w granicach Czechosłowacji. W 1938 jako część Zaolzia Orłowa została przyłączona do Polski i wchodziła w skład powiatu frysztackiego.

Po zakończeniu II wojny światowej Orłowa decyzją władz ZSRR została włączona do Czechosłowacji. W 1963 na terenie dzielnicy Lutynia rozpoczęto realizację projektu rozbudowy Orłowej jako miasta-sypialni dla Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego. W tym czasie dawały się również we znaki poważne szkody górnicze.

Dziś w architekturze Orłowej dominują typowe dla II połowy XX wieku w tej części Europy bloki mieszkalne. Zaś jedynym ocalałym zabytkiem jest neogotycki kościół Najświętszej Marii Panny.

W Orłowej urodzili się między innymi Adolf Fierla, Józef Berger, Emanuel Chobot, Otokar Balcy, Antoni Gaweł, Eugene Balon i Lech Wojciech Haydukiewicz.

(SG)