Początek Wielkiego Postu – Środa Popielcowa

W obrzędowości ludowej okres Wielkiego Postu zaczyna się w Środę Popielcową, tj. 47 dni przed Wielkanocą. W czasie Wielkiego Postu mamy sześć niedziel , które jako pamiątka Zmartwychwstania są dniami radości, a w nich nie obowiązują reguły postu. Aby więc post trwał 40 dni , zaczyna się o sześć dni wcześniej. Wszystkie niedziele Wielkiego Postu mają u nas od dawna ustalone swoje nazwy. I tak pierwsza niedziela Wielkiego Postu zwie się Wstępną (też Chudą), druga Suchą, trzecia Głuchą, czwarta Śródpostną (Radosną lub Tłustą), piąta Czarną (Morzaną), a szósta Palmową (też Kwietnią). (…)

W pozostałe dni zaleca się wstrzemięźliwość tak w jedzeniu przede wszystkim potraw mięsnych, jak i w piciu napojów alkoholowych, w tym i piwa. (…)

W Środę Popielcową obowiązuje ścisły post , można najeść się do syta wyłącznie postnych potraw tylko raz dziennie. Na śniadanie podawano zwykle tzw. wode z chlebym. Jest to najczęściej pokrajana w kostkę kromka czerstwego chleba zalana wrzątkiem, w którym ugotowano pokrajanane w plasterki ząbku czosnku z dodatkiem kminu i szczyptą soli. Na obiad zaś żur postny z nieokraszonymi ziemniakami lub ziemniaki z uprzednio „wymoczonym” solonym śledziem i surową kiszoną kapustą, a na kolację placek z pszennej „żarnówki” upieczony na „blasze”- płycie kuchennej z niesłodzoną czarną zbożową kawą. Zrozumiałe, że ciasto na taki postny placek wyrabia się wyłącznie na wodzie z dodatkiem szczypty soli. Z takiego ciasta zamiast placków gotowano też kluski, które jadło się z „kapuśniónką”- kapuśnicą ( wodą zebraną z zakiszonej kapusty), albo z ugotowanymi w wodzie „pieczkami” – suszonymi owocami.

Wierzący rano obowiązkowo udają się do kościoła na Mszę świętą i uczestniczą w ceremonii posypywania przez księdza głów popiołem , pomni ostrzegawczych słów biblijnych: „pamiętaj człowiecze, żeś z prochu powstał i w proch się obrócisz”, po czym udają się do codziennych zajęć. Gospodarze popiołem popielcowym posypują pola obsiane „rżą” – żytem, gospodynie zaś grządki „przisady” – rozsady kapusty. Magiczny ten zabieg ma zapewnić dobre plony. Popielec uchodzi też za dzień  odpowiedni do wróżb miłosnych, głównie matrymonialnych. Były one stosowane tak przez dziewczęta, jak i  przez chłopców. Miłosne i matrymonialne wróżby popielcowe w zasadzie nie odbiegają od tych niejako „wzorcowych”, o których wspomnieliśmy już, i nie odznaczają się niczym szczególnym, to jest przeznaczonym wyłącznie na ten dzień. 

(Jan Szymik, Doroczne zwyczaje i obrzędy na Śląsku Cieszyńskim, PZKO w RC, Cz. Cieszyn 2001)