Dziś początek lata astronomicznego. Dawniej w tym dniu obchodzono Noc Kupały

Koniec wiosny astronomicznej i początek lata astronomicznej przypada dziś 21 czerwca 2023 o godzinie 16:58 obowiązującego u nas czasu. Lato astronomiczne to okres od przesilenia letniego do równonocy jesiennej. Na półkuli północnej trwa od 21 czerwca do 23 września. Na półkuli południowej w tym czasie trwa zima astronomiczna.

Druga połowa czerwca to okres najkrótszych nocy i najdłuższych dni w roku. Słońce w swej rocznej wędrówce po niebie oddala się najbardziej na północ aż osiąga punkt przesilenia letniego w dniu 21 czerwca 2023 dokładnie o godzinie 16:58 obowiązującego u nas czasu środkowoeuropejskiego letniego.

Przesilenie letnie

Przesilenie letnie to moment, kiedy na półkuli północnej oś Ziemi jest maksymalnie wychylona w kierunku Słońca. Biegun północny jest wtedy bliżej Słońca niż południowy, a Słońce w tym dniu góruje w zenicie nad zwrotnikiem Raka. W tym dniu mamy najdłuższy dzień i najkrótszą noc w ciągu roku. Dokładnie odwrotnie wygląda to na półkuli południowej naszego globu – tam dzisiaj trwa najkrótszy dzień, będący początkiem zimy.

Ten szczególny czas, kiedy Słońce w naszych szerokościach geograficznych pozostaje nad horyzontem przez ponad 16 godzin i trwa lato, nie jest jednak związany z odległością Ziemi od Słońca. W rzeczywistości nasza planeta jest teraz blisko aphelium (punktu odsłonecznego) swej eliptycznej orbity, czyli punktu położonego najdalej od Słońca. Podczas naszej zimy Ziemia znajduje się najbliżej Słońca. To nachylenie osi obrotu Ziemi sprawia, że zmieniają się pory roku oraz długość dnia i nocy. W dniu przesilenia letniego północna półkula Ziemi jest maksymalnie zwrócona do Słońca.

Po przesileniu letnim, każdy kolejny dzień aż do 22 grudnia 2023 będzie już nieco krótszy, a wysokość Słońca podczas dziennej wędrówki przez firmament zacznie się stopniowo obniżać. Początkowo zmiany te będą tylko sekundowe i jeszcze wiele tygodni minie zanim odczujemy, że zbliżamy się do następnej pory roku. Podczas lata dzień skróci się z w przybliżeniu z 16 godzin do 12 godzin.

Długość dnia

Dziś 21 czerwca 2023 w Cieszynie Słońce wzeszło o godzinie 4:37 i zajdzie o 20:57. Słońce znajduje się nad horyzontem 16 godzin i 20 minut, noc trwa tylko 7 godzin i 40 minut. W miejscowościach położonych na wschód od Cieszyna dzień zaczyna się kilka minut wcześniej i również kilka minut wcześniej kończy. Poruszając się na północ, natrafimy na obszary, w których dzień letniego przesilenia jest dłuższy. Na przykład w Gdańsku potrwa od godziny 4:10 do godziny 21:24, czyli 17 godzin i 14 minut. Jak łatwo policzyć, różnica w długości dnia między Gdańskiem i Cieszynem wynosi 54 minut.

W obszarach podbiegunowych Słońce nie chowa się nawet za linię horyzontu i panuje tam dzień polarny. W tym czasie Słońce znajduje się powyżej linii horyzontu przez dwadzieścia cztery godziny na dobę, co trwa od 1 dnia na terenach położonych na szerokościach geograficznych wyznaczających koła podbiegunowe do 6 miesięcy na samych biegunach.

Jeśli na biegunie północnym trwa dzień polarny, w tym samym czasie na biegunie południowym występuje noc polarna (Słońce przez całą dobę znajduje się pod horyzontem) i odwrotnie.

W obszarach znajdujących się na południe od Cieszyna dni letnie są nieco krótsze, a na zachodzie zaczynają się i kończą chwilę później.

Magiczna noc

„Zakwita raz, tylko raz, biały kwiat

Przez jedną noc pachnie tak, ach!”

Ta wyjątkowa noc, to najkrótsza noc w ciągu całego roku w dniu przesilenia letniego. I najdłuższy dzień – pierwszy dzień lata.

Z przesileniem letnim związane są święta i różne obrzędy (np. skoki przez ognie, puszczanie wianków itd.). Starodawne słowiańskie święto obchodzone podczas najkrótszej nocy w roku to Noc Kupały, która przetrwała w postaci nocy świętojańskiej (obchodzonej w nocy z 23 na 24 czerwca) do dzisiejszych czasów. Tradycja ta sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich i jest jednym z czterech świąt solarnych (słonecznych), a więc związanych z naturalnym cyklem rocznym.

Cieszmy się tą niezwykłą nocą. To radosne święto Słońca, ognia, miłości i płodności obchodzone przez Słowian i inne kultury dawniej i dziś. Szukając mitycznego kwiatu paproci pod stopami, podnieśmy też wzrok do góry, ku gwiazdom – letnie niebo jest zachwycające.

Niech żyją wakacje

Dzieciom początek lata kojarzy się z wakacjami. Zanim w tym roku szkolnym usłyszymy ostatni dzwonek można spróbować zaobserwować i sfotografować najkrótszy swój cień. Słońce w dniu przesilenia letniego wznosi się najwyżej nad horyzont i nasz cień w południe będzie najkrótszy w całym roku. Mowa tu o momencie południa lokalnego, gdy Słońce wzniesie się najwyżej nad horyzont czyli będzie górować w danej miejscowości. A więc pamiętajmy, że teraz korzystamy z czasu środkowoeuropejskiego letniego, który o godzinę wyprzedza czas strefowy. Słońce znajduje się najwyżej nad horyzontem około godziny 13 czasu środkowoeuropejskiego letniego.