Pierwsza wiosenna pełnia i data Wielkanocy

Dziś Księżyc znajdzie się w pełni. Jest to pierwsza wiosenna pełnia i w najbliższą niedzielę po niej jest Wielkanoc. Daty ruchomych świąt ustalane są na podstawie odwiecznych cykli natury, które jednak nie są tak zgrane, jak chciałby ludzki umysł.

Pierwsza wiosenna pełnia

Dziś (16 kwietnia 2022 roku) dokładnie o godzinie 20:57 czasu środkowoeuropejskiego letniego Księżyc znajdzie się w pełni. Księżyc na naszych terenach wyłoni się zza horyzontu około godziny 19:25 i zajdzie pod horyzont jutro (17 kwietnia br.) około godziny 6:17. Słońce dziś na naszych terenach zachodzi chwilę po wschodzie Księżyca około godziny 19:39. 

Prognoza pogody zapowiada lokalne rozpogodzenia, a więc istnieje szansa na bezchmurne wschodnie niebo. W celu obserwacji oświetlonego w 100 procentach Srebrnego Globu wynurzającego się zza wschodniego horyzontu należy poszukać miejsca z odsłoniętym horyzontem. Najlepiej prowadzić obserwacje z jakiegoś podwyższonego miejsca.

Jak obserwować

Podczas zachodu Słońca wypatrujemy po przeciwnej stronie wschodzącego Księżyca na jeszcze dość jasnym niebie. Ponieważ będzie jeszcze dość widno, pełnia wraz z ciekawym horyzontem (las, drzewa, budynki itd.) stwarza przepiękne i efektowne widoki.

Na skutek interakcji z grubymi warstwami ziemskiej atmosfery, blask Księżyca przybierze ciemną pomarańczową barwę. Z powodu bliskości horyzontu będzie jawił się bardzo dużym na skutek iluzji optycznej. 

Jeżeli dzisiejszy wschód Księżyca z powodu złej pogody będzie skryty za warstwą chmur, spróbujmy obserwacje powtórzyć o dobę później. Jutro Księżyc na naszych terenach wschodzi o godzinie 20:49 i zachodzi o godzinie 6:38 u nas obowiązującego czasu. W oddali przy horyzoncie może znajdować się trochę chmur, dlatego warto nawet 10 minut poczekać. 

Zmiana pór roku i faz Księżyca

Cykle zmian pór roku i zmian faz Księżyca stały się podstawą kalendarzy. Jednak żaden nie składa się z całkowitej liczby dni. Obieg Ziemi wokół Słońca trwa 365 i trochę mniej niż ćwierć doby. To dlatego w kalendarzu gregoriańskim, używanym w świecie zachodnim, raz na cztery lata mamy rok przestępny z dodatkowym dniem, ale przy pełnym stuleciu zwykle go nie dodajemy. To dzięki temu kalendarz gregoriański dobrze zgrywa się ze zmianami pór roku. Gdybyśmy chcieli uwzględnić jeszcze ruch Księżyca, sprawy się skomplikują.

Księżyc jest w pełni co 29 i nieco więcej niż pół doby. To dlatego w każdym kolejnym miesiącu pełnia czy nów wypadają innego dnia. Jest to pewien paradoks, bo właśnie zmiany wyglądu Księżyca sprawiły, że podzieliliśmy rok na 12 miesięcy. Jednak 12 lunacji, czyli cykli księżycowych, składa się tylko na nieco ponad 354 dni.

Lata przestępne

Mimo tej rozbieżności wiele kultur próbuje pogodzić niezgodne cykle, tworząc kalendarze księżycowo-słoneczne. Żeby rok zaczynał się zawsze tą samą fazą Księżyca i nadal w miarę pasował do pór roku, trzeba wprowadzać lata przestępne liczące 13 miesięcy. Rok w tradycyjnych kalendarzach Chińczyków i Żydów może trwać od 353 do 385 dni! 

I to właśnie żydowska rachuba czasu sprawiła, że Wielkanoc ciągle zmienia datę. Według Ewangelii Rzymianie ukrzyżowali Jezusa w święto Paschy, wypadające w pierwszą wiosenną pełnię (lub dzień wcześniej). 

Kiedy obchodzimy Wielkanoc?

Wielkanoc to główne i najstarsze święto chrześcijańskie. Data tego święta jest ruchoma i w każdym roku przypada na inny dzień. Kiedyś stanowienie daty Wielkanocy było problematyczne i niedokładne. Stan ten uporządkował dopiero pierwszy sobór nicejski, zwołany przez cesarza  Konstantyna Wielkiego do Nicei w Bitynii w 325 roku. 

Większość zebranych w Nicei biskupów poparła świętowanie Wielkanocy w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, przyjąwszy za początek wiosny dzień 21 marca. Na soborze tym postanowiono również, że Wniebowstąpienie, Zielone Świątki i Boże Ciało mają przypadać odpowiednio w 39, 49 i 60 dni po Wielkanocy. 

Z postanowień soboru nicejskiego wynika, że Wielkanoc może przypadać tylko między 22 marca a 25 kwietnia. Najwcześniej może ona przypaść 22 marca, jeżeli 21 jest sobotą i w dniu tym zachodzi pełnia Księżyca. Najpóźniej zaś Wielkanoc może przypaść, gdy pełnia Księżyca zachodzi 20 marca i dzień ten jest sobotą, wtedy pierwsza wiosenna pełnia przypada w niedzielę 18 kwietnia, a Wielkanoc w następną niedzielę 25 kwietnia.

Źródło ilustracji: APOD/NASA