CIESZYN / 13 sierpnia br. roku przypada dwusetna rocznica urodzin Pawła Stalmacha – wybitnego dziennikarza, publicysty oraz działacza narodowego i społecznego, który odegrał kluczową rolę w historii Śląska Cieszyńskiego. Był pierwszym Prezesem Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, dzisiejszej Macierz Ziemi Cieszyńskiej.

    Z tej okazji Macierzy Ziemi Cieszyńskiej dokładnie w 200 rocznicę zorganizowała uroczystość przy pomniku Pawła Stalmacha w Cieszynie znajdującym się na pl. J. Słowackiego, czyli przed budynkiem Liceum im. Antoniego Osuchowskiego. W uroczystościach wzięła udział również prezes ZG PZKO Helena Legowicz.

    Paweł Stalmach

    Paweł Stalmach (1824–1891) był wybitnym działaczem społecznym, publicystą, redaktorem i wydawcą, który odegrał kluczową rolę w rozwoju polskiej świadomości narodowej na Śląsku Cieszyńskim. Urodził się w Bażanowicach, a swoje wykształcenie zdobywał w Cieszynie oraz na studiach filozoficznych w Bratysławie, gdzie jednym z jego wykładowców był Ľudovít Štúr. Pod jego wpływem Stalmach zaangażował się w działalność narodową, czego wyrazem było założenie pierwszego polskiego czasopisma na Śląsku – „Tygodnika Cieszyńskiego”, później przemianowanego na „Gwiazdka Cieszyńska”.

    Ukończył studia na Wydziale Teologii Protestanckiej uniwersytetu w Wiedniu. Brał udział w Wiośnie Ludów, zakładał polskie stowarzyszenia, a także współtworzył polski śpiewnik kościelny.

    Po powrocie do Cieszyna Stalmach kontynuował działalność redakcyjną, będąc redaktorem „Tygodnika Cieszyńskiego” (później „Gwiazdki Cieszyńskiej”) przez większość swojego życia. Jego największym osiągnięciem było założenie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego, która odegrała istotną rolę w rozwoju polskiego szkolnictwa na tym terenie.

    W późniejszych latach przekazał gazetę Komitetowi Katolickiego Duchowieństwa i poświęcił się pisaniu pamiętników oraz własnych utworów literackich. Zmarł 13 listopada 1891 roku w Cieszynie i został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym, we wspólnym grobie z Karolem Miarką i księdzem Ignacym Świeżym.

    Polecamy też materiał opublikowany przez Książnicę Cieszyńską:


    O tym, dlaczego postać Pawła Stalmacha jest wciąż tak ważna, wyjaśnia Cezary Tomiczek, prezes MZC.

    Zdaję sobie sprawę z tego, że ciężko opowiedzieć o Pawle Stalmachu w kilku zdaniach, bo była to postać bardzo ważna o olbrzymim dorobku. Jednak poprosiłabym o krótkie nakreślenie, co można o nim przypomnieć mieszkańcom regionu.

    Spotkaliśmy się dzisiaj przy pomniku Pawła Stalmacha dłuta Jana Hermy. Pomnik ten został tutaj postawiony w 100. rocznicę powstania Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. Paweł Stalmach to nieoceniona postać dla Śląska Cieszyńskiego w tych czasach, kiedy było trudno o mowę polską, język polski, wykształcenie w języku polskim. Paweł Stalmach to dziennikarz, publicysta, autor wielu, wielu publikacji. Wreszcie Paweł Stalmach to inicjator powstania polskich szkół, ochronek, internatu dla nauczycieli na terenie dawnego Księstwa Cieszyńskiego. To nieoceniona postać, z której jesteśmy dumni, o której pamiętamy.

    Dzisiejsza uroczystość zgromadziła wiele osób, z czego ja jako prezes Macierzy jestem bardzo dumny, bo przyszły i władze samorządowe i Polacy mieszkający w Republice Czeskiej. Przyszło również dużo macierzowców, pojawili się dzisiaj również ludzie związani z kulturą, oświatą. To piękne i budujące, że pamiętają, że nie tylko Macierz pamięta. Bo Macierz pamięta zawsze. Ale że społeczność cieszyńska pamięta, również po tej po drugiej stronie Olzy, to jest rzecz niezwykle ważna. Patriotyzm dla naszej lokalnej ojczyzny jest bardzo ważny, istotny.

    Czy po tych 200 latach idee Stalmacha są ciągle ważne? Warto tę postać przypominać?

    Jest osobą, która pokazała nam kierunek, w którym należy iść. Pokazał nam, co to jest polskość. Należy pamiętać o tym duchu patriotycznym nie tylko w słowie, ale również i w czynach. Macierz Ziemi Cieszyńskiej to ponad 20 kół terenowych, Macie Ziemi Cieszyńskiej to prawie 900 członków, którzy pamiętają, kultywują tradycje sprzed wielu, wielu lat. Kultywują tradycje Śląska Cieszyńskiego, obrzędy, stroje cieszyńskie, jak również całą historię, która nas dotyczy. Bo bez tej historii nie jesteśmy Polakami, nie jesteśmy Cieszyniakami. Historia nas kształtuje i powinniśmy o niej pamiętać.

    No właśnie. Wskazał kierunek. Jak można ten wskazany przez niego przed prawie dwustu laty kierunek wykorzystać teraz, w XXI wieku, w tych warunkach, jakie obecnie są?

    Właśnie przez podtrzymywanie i pielęgnowanie tych wartości kulturowych. Macierz Ziemi Cieszyńskiej to ponad 20 kół, które wspierają działalność statutową Macierzy, która jest oparta na pierwowzorze, jaki stworzył nasz pierwszy prezes Macierzy, czyli właśnie Paweł Stalmach.

    O ile on walczył o polskość, to na czym się skupia teraz Macierz, kiedy o tę polskość już walczyć nie trzeba, bo ją mamy jak gdyby daną z urzędu?

    Czasy się zmieniły, potrzeby się zmieniły. Tak więc teraz kultywujemy tradycje, kultywujemy wiedzę o regionie. I to jest ten kierunek, który jest bardzo istotny na dzień dzisiejszy dla współczesnej Macierzy.

    (rozmawiała: indi)

      Komentarze



      CZYTAJ RÓWNIEŻ



      REKLAMA Reklama

      REKLAMA
      Ministerstvo Kultury Fundacja Fortissimo

      www.pzko.cz www.kc-cieszyn.pl

      Projekt byl realizován za finanční podpory Úřadu vlády České republiky a Rady vlády pro národnostní menšiny.
      Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu pn. Polonia i Polacy za granicą 2023 ogłoszonego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.
      Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/autorów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie im. Jana Olszewskiego