W dniu 14 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Liczby Pi i od czterech lat również Międzynarodowy Dzień Matematyki. Pierwszy raz Dzień Liczby Pi świętowano w 1988 roku w Muzeum Nauki Exploratorium w San Francisco. Popularne obchody tzw. Pi Day z czasem dotarły ze Stanów Zjednoczonych również do Europy.
3,14 to pierwsze trzy cyfry liczby π (π jest pierwszą literą greckiego słowa περίμετρον – perimetron, czyli obwód), która corocznie 14 marca obchodzi swoje święto na całym świecie. Termin nie jest przypadkowy – nawiązuje do amerykańskiego zapisu daty 14 marca: 3.14. W dniu tym matematyczne instytucje naukowe organizują pikniki naukowe, okazjonalne wykłady i warsztaty dla uczniów, studentów i nauczycieli i inne imprezy popularyzujące matematykę i zagadnienia związane z liczbą π – jednej z najważniejszych stałych matematycznych.
Od 2020 roku, na mocy proklamacji UNESCO, 14 marca świętujemy też Międzynarodowy Dzień Matematyki. Warto przypomnieć, że dzień ten jest jednocześnie rocznicą urodzin Wacława Sierpińskiego (wybitnego polskiego matematyka) i Alberta Einsteina.
Czym zasługuje na to, że jako jedyna liczba ma swoje święto
Liczbę Pi można zdefiniować jako stosunek długości obwodu koła do jego średnicy. Albo też jako pole koła o promieniu 1. Gdyby stała ta po prostu wynosiła 3,14 ‒ tak w szkole zapamiętujemy jej przybliżenie ‒ byłaby nieskończenie mniej interesująca, niż jest w rzeczywistości. Całe jej piękno polega na tym, że jej rozwinięcie dziesiętne nigdy nie będzie miało końca. Tak więc nawet 3,14159265358979323846264338327950288419716939937510582097494459230781640628620899862803482534211706 to jeszcze nie całość, ale dopiero początek rozwinięcia liczby Pi.
Choćbyśmy wyliczali kolejne cyfry po przecinku przez całe życie, nawet przez czas, jaki istnieje Wszechświat, nie dotrzemy do ostatniej cyfry tej stałej. A ze zrozumieniem, czym jest nieskończoność, ludzki mózg nie radzi sobie zbyt dobrze. Rozmyślania nad liczbą Pi dają więc przedsmak tego, czym może być w matematyce nieskończoność. Dziś znanych jest więcej niż kilkanaście bilionów (a więc milionów milionów) pierwszych miejsc po przecinku tej godnej podziwu liczby. Na szczęście w obliczeniach matematykom pomagają komputery.
Na wyobraźnię może też działać to, że cyfry w liczbie Pi pojawiają się ‒ jak się może wydawać ‒ dość przypadkowo. Matematycy uważają więc, że w rozwinięciu można znaleźć dowolną liczbę. Nieważne, czy to data urodzin (wyszukiwarka daty urodzin w liczbie pi), czy np. numer smartfona nam bliskiej osoby. Pięknie tą właściwości liczby Pi opisała nasza noblistka Wisława Szymborska w wierszu pt. Liczba Pi.
Liczba Pi jest jedną z pierwszych odkrytych przez człowieka liczb niewymiernych. Znaczy to, że nie da się jej przedstawić jako wyniku dzielenia dwóch liczb całkowitych. Innymi z takich niewymiernych sław są na przykład złota liczba (φ), liczba e (liczba Eulera, podstawa logarytmu naturalnego) czy pierwiastek z dwóch.
Liczba Pi w kulturze i sztuce
Liczba Pi inspiruje nie tylko matematyków i fizyków. Została upamiętniona w poematach, piosenkach, książkach i w filmach. Na całym świecie powstają tzw. pi-ematy. To wiersze, w których liczba liter w kolejnych wyrazach odpowiada kolejnym cyfrom liczby Pi po przecinku.
Jednym z nich jest na przykład wierszyk:
Kto i bada i liczy
Myśliciel to wielki
Mylić się zwykł jednakże
Matematyk wszelki
Słowa mają odpowiednio 3, 1, 4, 1, 5, 9, 2, 6, 5, 3, 5, 8, 9 oraz 7 liter co odpowiada π ≈ 3,1415926535897.
Wypada też wspomnieć o emitowanym w latach 1987–1990 programie edukacyjnym TVP, zatytułowanym Przybysze z Matplanety. Pi to imię istoty, w której rolę wcieliła się Dagmara Bilińska.
W 2021 roku na portalu zwrot.cz opublikowany został przeglądowy artykuł o liczbie Pi.
Obchody Dnia Liczby Pi
Wykłady, pokazy, warsztaty i konkursy z okazji przypadającego 14 marca Dnia Liczby Pi zapowiadają uczelnie w całej Polsce. W Gdańsku świętowano już 13 marca 2024. Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego dla uczniów szkół podstawowych i średnich wraz z nauczycielami przygotował Dzień liczby Pi.
Zaś w Krakowie pracownicy Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica zaplanowali Dzień Liczby Pi w AGH – poznaj Nauki Ścisłe na 15 marca 2024. Podczas tego unikalnego wydarzenia, uczestnicy będą mieli okazję nie tylko zgłębić matematyczne aspekty niezwykłej liczby Pi, lecz także przenieść się w fascynujący świat nauk ścisłych. Poprzez odkrywanie tajemnic, uczestnicy zdobędą wiedzę, dlaczego liczba Pi jest tak istotna w świecie nauki, a także zrozumieją, w jaki sposób wpływa ona na codzienne życie, rozwój technologii oraz projekty naukowe.
W Warszawie Koło Pasjonatów Matematyki pracujące na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza 14 marca 2024 na cykl krótkich wykładów związanych z liczbą Pi. W Białystoku w ramach obchodów Dnia Liczby Pi przygotowano dla uczniów, studentów, nauczycieli i wszystkich zainteresowanych wykłady, warsztaty, konkursy, spotkania w kawiarni naukowej i Piknik Matematyczny.
Wydział Informatyki Politechniki Białostockiej w ten sposób zaprasza również do wspólnego świętowania Międzynarodowego Dnia Matematyki. W Lublinie pracownicy Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej na 14 marca 2024 oprócz warsztatów i wykładów przygotowali również turniej szachowy. Szczegółowy program obchodów Dnia Liczby Pi w Lublinie znajduje się tutaj.
Tydzień Liczb
Jedenastym spośród wszystkich 50 Tygodni w Mieście Nauki jest Tydzień Liczb. Wydarzenie odbywa się w ramach obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024, o którym pisaliśmy tutaj. Na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach tradycyjnie 14 marca obchodzono święto liczby Pi, dlatego cały tydzień 11-17 marca 2024 poświęcony jest właśnie liczbom.
Organizowany w głównej mierze przez Uniwersytet Śląski Tydzień Liczb pokaże nam, że otaczają nas one wszędzie i niemal od zawsze. Uczestnicy wydarzenia poznają nauki ścisłe od strony życia codziennego oraz badania śląskich naukowców, poćwiczą matematyczne umiejętności podczas warsztatów, obejrzą również wystawę obrazów wygenerowanych przez AI (Sztuczną Inteligencję).
Święto Liczby Pi w Europejskim Mieście Nauki
W Europejskim Mieście Nauki Katowice 2024 w dniach 14-15 marca 2024 odbędzie się XVIII Święto Liczby Pi. W tym roku obchody przebiegną w trzech miastach: w Katowicach, Chorzowie i Sosnowcu. W każdym z miast do wyboru są ciekawe wykłady, warsztaty i pokazy, a także konkursy. Szczegółowy program znajduje się tutaj.
Wykład inauguracyjny pt. Nieskończoność a modelowanie wielowymiarowe w sporcie wygłoszą Grzegorz Mikrut i Robert Roczniok z Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach.
Humanizm sportu zapisany jest w liczbach. Dynamicznie i statycznie, ruch i bezruch w jednostkach czasu startu i zatrzymania. Szczególne miejsce ma liczba Pi, stanowiąc jeden z filarów sportu. Bez niej nie ma większości gier zespołowych. Jak inaczej zdefiniować wzór na piłkę, kulę i krążek, czy też nakreślić koła na polu gry? Obręcze i zębatki, przekrój drążka, kierownicy lub kręgla też się poprzez Pi wylicza. To tylko kilka tematów, o których będzie mowa na inauguracyjnym wykładzie 14 marca 2024 od godziny 9:15.
Organizatorzy wszystkich chętnych zapraszają na transmisję wykładu inauguracyjnego Nieskończoność a modelowanie wielowymiarowe w sporcie na YouTube:
Międzynarodowy Dzień Matematyki
Obchodzony w tym roku po raz czwarty, Międzynarodowy Dzień Matematyki proklamowany został Rezolucją 40. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO w listopadzie 2019 roku. Obchody Dnia mają przyczynić się do kształtowania społecznej świadomości ogromnych możliwości matematyki w rozwiązywaniu wciąż nowych pojawiających się wyzwań w dziedzinach takich jak sztuczna inteligencja, zmiany klimatyczne, energetyka oraz generalnie zrównoważony rozwój, nie mówiąc o jakości życia, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Dzień ma się także stać okazją do czerpania radości z matematyki poprzez udział w różnego rodzaju wydarzeniach organizowanych 14 marca na świecie. Informacje na ten temat zamieszczane są na bieżąco na stronie Międzynarodowego Dnia Matematyki, na której można także znaleźć pomysły na różnego rodzaju gry związane z matematyką lub na organizację własnego wydarzenia.
Poniżej przedruk plakatu z tej strony, który zawiera sześć łamigłówek czekających na Twoje rozwiązanie.
