Matecznik pochodzi od matki

KARWINA / W Kawiarni Literackiej Biblioteki Regionalnej w Karwinie-Mizerowie odbyło się 29 grudnia spotkanie promujące najnowszą publikację prof. PhDr. Karola Daniela Kadłubca, DrSc. „W cieszyńskim mateczniku”. Wydana została przez Kongres Polaków w Republice Czeskiej.

Zamiast polewania książki szampanem toast za zdrowie i pomyślność autora wzniosły dyrektor Biblioteki Regionalnej Halina Molin oraz kierowniczka Oddziału Literatury Polskiej Helena Legowicz, która przekonywała, że książka prof. Kadłubca stanie się jedną z bliskich naszemu sercu.

Daniel Kadłubiec wyjaśnił na wstępie, dlaczego użył słowa matecznik. – Otóż matecznik – mówił – wiąże się etymologicznie z matką, a matka z domem rodzinnym. Matka ma podstawowy wpływ na to, co dzieje się w duszy człowieka, w sercu i umyśle w kolejnych latach.

Na okładce książki znalazł się namalowany przez Stanisława Orszulika dom rodzinny autora publikacji w Karpętnej. – Jest to symbol najważniejszego miejsca na świecie – tłumaczył prof. Kadłubiec – czegoś wyjątkowego, co w tym miejscu się zdarzyło.

Matecznik to jego zdaniem bagaż kulturowy, który człowiek stamtąd wyniósł. Owemu dziedzictwu kulturowemu poświęcona została pierwsza część książki. Druga zaś dotyczy języka, gwary, która również mieści się w tym bagażu kulturowym.

– Interesowało mnie zawsze, dlaczego są takie tańce cieszyńskie, dlaczego jedne melodie mają rytmikę dwumiarową, trzymiarową, a inne jeszcze synkopują. Dlaczego mamy hoczki, które przypominają nam zdobnictwo weneckie. I dlaczego mamy takie obrzędy i zwyczaje. Skąd to się w ogóle wzięło – mówił o początkach swoich zainteresowań Daniel Kadłubiec.

Podkreślił, że wyniósł je z domu rodzinnego, gdzie bardzo dbano o tradycję, która kierowała życiem w ciągu całego roku. Wiedziano dokładnie, co robić w Boże Narodzenie, co w żniwa, na Wielkanoc, na św. Jóna itd. Zaczął dociekać korzeni, związków, wpływów.

– Śląsk Cieszyński to 2280 km2, na tym Śląsku mamy cztery wspaniałe stroje, ok. 120 typów tańców. Sam jeden Jan Tacina zapisał 13 tys. pieśni – wyliczał autor publikacji. – Śląsk Cieszyński był niesamowicie uduchowiony. Ogromnie dużo znaczyła książka, oświata, szkoła.

– Z tych wszystkich uwarunkowań ukształtowało się indywidualne oblicze ziemi cieszyńskiej – podkreślił. – Uwarunkowania tradycji kulturowej są na wskroś plebejskie. Szlachty polskiej ani mieszczaństwa polskiego na Śląsku Cieszyńskim nie było. Polskość była polskością tych ludzi, którzy się rodzili na tej ziemi i na tej ziemi pracowali.

Mówiąc o drugiej części swojej książki, autor przytoczył opinię prof. Jana Szczepańskiego, który stwierdził, że chociaż Śląsk Cieszyński przez sześć wieków nie był przy Koronie, zachował skarby staropolskiego dziedzictwa. Możemy więc mówić o kulturze ocalenia narodowego.

Zaś prof. Aleksander Brückner napisał, że język Ślązaków jest językiem Rejów i Kochanowskich. – Chciałem zweryfikować, czy ta teza jest ważna, czy wytrzyma próbę czasu. Postanowiłem zanalizować cały system gwarowy – tłumaczył Daniel Kadłubiec. Wnioski, które wypłynęły z tych badań, zawarł w swej publikacji.

Popatrzył też na Śląsk Cieszyński poprzez pryzmat zróżnicowania gwarowego. Są tu bowiem trzy rodzaje gwary: południowa jabłonkowska, środkowocieszyńska i północnocieszyńska. Starał się również uchwycić pewne tendencje we współczesnej gwarze, w jakim kierunku ewoluuje. Pokazał różnice między mówieniem po naszymu, czyli byle jak, a mówieniem gwarą, które respektuje pewien system językowy.

Podczas spotkania literackiego w bibliotece zabrzmiały też utwory muzyki poważnej. Zagrała je utalentowana młoda pianistka z Karwiny Ema Trávníček, uczennica Polskiego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czeskim Cieszynie. Zaś w prezencie profesorowi Kadłubcowi mazurka Chopina zagrała jedna ze słuchaczek, Wanda Miech, korepetytorka muzyczna i wieloletnia akompaniatorka zaolziańskich chórów Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego.