Pierogi polecą w kosmos! Tradycyjne polskie potrawy trafią na Międzynarodową Stację Kosmiczną ISS

W ramach pierwszej polskiej misji Ignis na Międzynarodową Stację Kosmiczną ISS, załoga Ax-4 będzie miała okazję spróbować dań inspirowanych rodzimymi tradycjami kulinarnymi polskiego astronauty Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego. To nie tylko technologiczne wyzwanie, ale także kulinarna uczta w przestrzeni kosmicznej. Astronauci na pokładzie ISS będą mieli okazję skosztować między innymi zupy pomidorowej, pierogów, leczo z kaszą gryczaną i pieczonych jabłek z kruszonką.

Drugi Polak w kosmosie

W 2025 roku drugi w historii Polak – po Mirosławie Hermaszewskim – wyruszy w kosmos. Ignis czyli ogień – to oficjalna nazwa pierwszej polskiej misji technologiczno-naukowej na Międzynarodową Stację Kosmiczną ISS, na której Sławosz Uznański-Wiśniewski, astronauta projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA, spędzi około 14 dni.

Misja Ignis będzie częścią komercyjnego lotu załogowego Axiom Mission 4 (Ax-4) o której pisaliśmy w lutym 2025:

Astronauta projektowy Sławosz Uznański-Wiśniewski będzie pełnił funkcję specjalisty misji Ax-4 pod dowództwem Peggy Whitson – dyrektor do spraw lotów załogowych w Axiom Space i byłej astronautki NASA. W skład załogi misji Ax-4 wchodzą również pilot Shubhanshu Shukla z Indii oraz specjalista misji Tibor Kapu z Węgier.

Misja Ignis stanowi znaczący krok naprzód dla polskich ambicji kosmicznych, który podkreśla rosnący wkład Polski w eksplorację przestrzeni kosmicznej.

Menu astronautów

Ewolucja menu astronautów od pierwszych prymitywnych posiłków do współczesnych pełnowartościowych dań była długim procesem. Podczas pierwszych misji kosmicznych w latach 60. XX wieku menu astronautów było bardzo ograniczone i mało apetyczne. Jedzenie miało formę past zamkniętych w tubkach (przypominających pastę do zębów) lub liofilizowanych kostek, które należało zwilżyć śliną przed przełknięciem. W późniejszych latach specjalne opakowania umożliwiające dodanie wody do posiłków poprawiło ich smak i konsystencję. Nadal jednak mało apetyczne pokarmy były głównie sproszkowane lub w formie stałej.

W latach 80. ubiegłego wieku menu zaczęło się rozszerzać. Pojawiły się podgrzewane dania, napoje w zamkniętych opakowaniach z rurkami oraz lepiej zapakowane liofilizowane produkty. Astronauci mogli wybierać spośród różnych dań, takich jak makarony, ryż, warzywa czy mięso. Posiłki były lepiej doprawiane, a naukowcy zwracali większą uwagę na ich wartości odżywcze.

Od 2000 roku na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) menu astronautów stało się jeszcze bardziej urozmaicone. Wraz z rozwojem technologii i wzrastającym znaczeniem długotrwałych misji, zaczęto inwestować w rozwój technologii, które pozwalały zachować smak, wartości odżywcze oraz odpowiednią konsystencję posiłków. Do dyspozycji są także świeże produkty dostarczane w ramach misji zaopatrzeniowych. Możliwe jest nawet przygotowywanie niektórych posiłków na pokładzie stacji.

Współczesne badania skupiają się na możliwościach produkcji żywności w przestrzeni kosmicznej. Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS przeprowadzane są eksperymenty z uprawą roślin, które w przyszłości mogą umożliwić długotrwałe misje na Marsa. Zaś drukarki 3D będą drukować pokarmy z proszków białkowych.

Międzynarodowa kuchnia na ISS

Każdy astronauta biorący udział w misji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS, korzysta z dostarczanego tam pożywienia, które stanowi bazę pełną wartości odżywczych, odpowiednio zbilansowaną, aby sprostać wymaganiom przebywania w mikrograwitacji. Jednak każdy z gości ISS może ze sobą zabrać dania charakterystyczne dla swojego kraju, regionu z którego pochodzi, które są dla niego ważne, a którymi będzie chciał się podzielić z resztą załogi i przy okazji przybliżyć im swoją kulturę. Tak zwany bonus food stanowi około 10% ich całkowitego zaopatrzenia.  I tak kuchnia na ISS widziała już między innymi włoskie risotto i pizzę, francuskie cassoulet, hiszpańskie tortille czy japońskie sushi. A teraz przyszedł czas na polskie potrawy.

Menu misji Ignis 

Załoga Ax-4 podczas pobytu na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS będzie miała okazję spróbować czterech dań kuchni polskiej. Dania bonus food dla misji Ignis zostały przygotowane we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną ESA i kielecką firmą LYOFOOD, która produkuje outdoorowe posiłki i zajmuje się liofilizowanym jedzeniem, na podstawie przepisu znanego warszawskiego szefa kuchni Mateusza Gesslera.

• Pierogi z kapustą i grzybami

Zamknięte w delikatnym cieście i podane w bulionie warzywnym. Jak wielokrotnie podkreślał Sławosz Uznański-Wiśniewski, pierogi zawsze były na szczycie listy jego ulubionych polskich potraw. Przygotowywał je samodzielnie i często dzielił się nimi z przyjaciółmi na całym świecie. Ich dostosowanie do warunków kosmicznych było wyzwaniem, ale udało się znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Na orbicie astronauci będą musieli zalać liofilizowane pierogi ciepłą wodą, by mogły ponownie nabrać swojej pierwotnej konsystencji. Aby ułatwić ten proces, pierogi przygotowano w rosole, a opakowanie zostało wyposażone w specjalny adapter, przez który zostanie dolana woda.

• Zupa pomidorowa z makaronem

Klasyczna pomidorówka, królowa polskich zup. Tym razem bezdyskusyjnie z makaronem, by nawet kilkaset kilometrów nad ziemią smakowała tak, jak u Sławosza w domu! Soczyste, dojrzałe pomidory i bogaty warzywny bulion z pietruszką i koperkiem, wszystko doprawione łyżką śmietany i szczyptą czarnego pieprzu.

• Polskie leczo z kaszą gryczaną

Warzywa duszone w sosie pomidorowym podawane z kaszą i dostosowane do długiego przechowywania. Leczo, choć wywodzi się z kuchni węgierskiej, stało się integralną częścią polskiej tradycji kulinarnej. Dodatek kaszy gryczanej zapewnia wysoką wartość odżywczą i długotrwałe uczucie sytości.

• Pieczone jabłka z kruszonką

Jabłka z cynamonem i kruszonką to inspiracja tradycyjną polską szarlotką. Ten deser został wybrany nie tylko ze względu na swój niepowtarzalny smak, ale również dlatego, że liofilizowane jabłka zachowują wysoką zawartość witamin, błonnika i naturalną słodycz, co może być doskonałym uzupełnieniem diety astronautów.

Jak dania przygotowywano?

Dzięki procesowi liofilizacji wszystkie te dania zachowują oryginalny smak i konsystencję, a jednocześnie spełniają rygorystyczne wymogi Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA, dotyczące kosmicznej żywności. Każdy składnik został dokładnie przetestowany pod kątem jego reakcji na mikrograwitację, co zapewnia bezpieczeństwo i wygodę spożywania w warunkach na orbicie okołoziemskiej.

Można zobaczyć, jak dania przygotowywano i jak wyglądają. Przesuwając strzałką w prawo, widzimy kolejne zdjęcie.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez ESA – European Space Agency (@europeanspaceagency)

Jak jemy liofilizowane jedzenie?

Kiedy do liofilizowanego jedzenia dodaje się wodę,proces rehydratacji przywraca jedzeniu jego pierwotną formę. W przypadku niektórych potraw, na przykład zupy czy pierogów, wystarczy dodać odpowiednią ilość ciepłej wody, by przywrócić ich konsystencję. Opakowania z jedzeniem są tak zaprojektowane, aby woda równomiernie nasączyła posiłek,co jest kluczowe w warunkach mikrograwitacji, gdzie płyny zachowują się inaczej niż na Ziemi.

A więc na orbicie okołoziemskiej wystarczy dodać do tak przygotowanych produktów ciepłą wodę i obiad gotowy! 

Proces liofilizacji

Liofilizacja, czyli suszenie sublimacyjne to metoda konserwacji żywności, która pozwala na usunięcie niemal całej wody z pożywienia, dzięki czemu jedzenie jest lekkie, trwałe i odporne na zmiany temperatury. Ten proces zapewnia, że dania zachowują swoje walory smakowe i odżywcze przez długie lata, co ma kluczowe znaczenie dla misji kosmicznych, w których zapasy muszą być odpowiednio przechowywane i transportowane.

Po zakończeniu liofilizacji produkt jest hermetycznie pakowany, często w opakowaniach próżniowych lub z dodatkiem gazów ochronnych, aby zapobiec wchłanianiu wilgoci z otoczenia.

Zalety liofilizacji:

• zachowanie smaku, aromatu i wartości odżywczych;
• lekkość – produkty liofilizowane tracą nawet 90% swojej masy;
• bardzo długa trwałość – mogą być przechowywane nawet kilkanaście lat;
• łatwe przywrócenie do pierwotnej postaci poprzez dodanie wody.

Zastosowanie liofilizacji:

• żywność kosmiczna – astronauci korzystają z liofilizowanych posiłków ze względu na ich lekkość i trwałość;
• żywność turystyczna i wojskowa – lekkie i łatwe do przechowywania dania gotowe;
• farmaceutyka – niektóre leki są liofilizowane, aby przedłużyć ich trwałość;
• biologia – konserwacja próbek biologicznych i mikroorganizmów.

Źródło: ESA, POLSA, LYOFOOD

Na zdjęciu tytułowym: Degustacja jedzenia załogi misji Axiom 4. Źródło: Axiom Space