Gdy świętej Agaty, to wyłazi mucha spod chaty. Agatowy chleb, woda i sól…

Dziś w kościele katolickim wspomina się św. Agatę. W tradycyjnej kulturze Śląska Cieszyńskiego był to dzień, w którym święcił się chleb, woda i sól.

Żywym kultem wśród górali Beskidu Śląskiego cieszyła się św. Agata (5 II), broniąca przed żywiołami. Tego dnia święci się w kościele katolickim takie atrybuty obrzędowe jak chleb, sól i wodę. Agatowa woda i chleb mają moc odżegnywania żywiołów, nie tylko burzy, ale i powodzi i pożarów.

Aby odżegnać burzę należało wyjść przed dom i pokropić agatową wodą w stronę nadchodzącej nawałnicy i przeżegnać się znakiem krzyża.

Podczas pożaru wrzucano do ognia garść soli. Do ognia wrzucano również chleb pokropiony wodą, zwłaszcza jeżeli to był ogień pochodzący od pioruna.

Sól świętej Agaty wrzucano też do dołu przy kopaniu studni lub przy jej czyszczeniu, co miało zapewnić czystość i dobrą jakość wody.

W razie groźby powodzi wlana do rzeki lub potoku woda świętej Agaty wraz z wypowiedzianą modlitwą miała sprawić opadnięcie poziomu wody.

Chleb agatowy brano natomiast w podróż, aby chronił od nieszczęścia. Wkładano go również do mysich dziur, aby odgonić myszy i mieć piękne ziemniaki.

Powiedzenia (w tym prognostyki pogody) związane ze świętą Agatą, które były dawniej powszechne na Śląsku Cieszyńskim:

Gdy świętej Agaty, to wyłazi mucha spod chaty.

Jak święto Agata po błocie brodzi, w Zmortwychwstani chłop po lodzie chodzi.

Sól świętej Agaty bróni od ognia chaty.

Chlyb świętej Agaty bróni od ognia chaty.

Tekst przygotowany na podstawie:

1. Krystyna Kwaśniewicz, Zwyczaje doroczne polskich górali karpackich, Bielsko-Biała, 1998.
2. Krystyna Kwaśniewicz, Zwyczaje i obrzędy doroczne, Etnografia Polska, T. XXVIII, Zeszyt 1, Wrocław 1984.
3. Jan Szymik, A gdy będzie słońce i pogoda (Ludowe prognostyki pogody ze Śląska Cieszyńskiego), Czeski Cieszyn 1989.
4. Jan Szymik, Doroczne zwyczaje i obrzędy na Śląsku Cieszyńskim, Czeski Cieszyn-Wrocław 2012.