Księstwo Cieszyńskie łączy oba brzegi Olzy

„Księstwo Cieszyńskie – ostatnie prawdziwe księstwo Europy Środkowej” – tak zatytułowany był wykład, który historyk Władysław Żagan wygłosił podczas zorganizowanego w Wyższej Szkole Biznesu w Cieszynie IX Festiwalu Nauki.

Prelegent do tematu Księstwa podszedł z perspektywy tego, co łączy ziemie Śląska Cieszyńskiego. Zarówno dzisiejsze Zaolzie, jak i dzisiejszy Śląsk Cieszyński po polskiej stronie przez prawie 700 lat nie leżały w granicach państwa polskiego.

Za to oba brzegi Olzy władane były aż do śmierci księżnej Elżbiety Lukrecji w 1653 roku przez Piastów Cieszyńskich, wspólnie też znalazły się w cesarstwie Austro-węgierskim. Rozdzielone zostały dopiero po I wojnie światowej, w 1920 roku pomiędzy dwa różne państwa. Wspólnej historii jest więc wiele wieków, tej oddzielnej niespełna 100 lat.

Żagan stwierdził, że mimo złożonego przez Kazimierza I Cieszyńskiego w roku 1327 hołdu lennego Janowi Luksemburczykowi, który był też tytularnym królem Polski, Księstwo przez kolejne wieki i pod kolejnymi rządami cieszyło się dużą autonomią.

– Książęta cieszyńscy posiadali prawo mennicze. A prawo mennicze było w średniowieczu najwyższą oznaką suwerenności – wyjaśniał Żagan stwierdzając, że do dnia dzisiejszego nie wiemy, jak udało się książętom cieszyńskim to prawo uzyskać.

– Teoretycznie powinni posiadać tę samą walutę, która obowiązywała w Królestwie Czeskim. Natomiast Królestwo Czeskie w 1346 roku podzieliło się na tak zwane kraje Korony św. Wacława. Należało do nich wówczas też Księstwo Cieszyńskie jako jedno z księstw śląskich. Księstwo Cieszyńskie mogło mieć swoją własną monetę i zachowało swoje symbole państwowe. I te symbole przetrwały praktycznie do końca istnienia Księstwa Cieszyńskiego, czyli do 1918 roku – wyjaśnił Żagan.

Tu warto dodać, że właśnie do tego nawiązuje odtworzona niedawno przez wybitnego heraldyka i weksykologa Alfreda Znamierowskiego flaga księstwa cieszyńskiego, o czym pisaliśmy tutaj.

Kiedy po śmierci Elżbiety Lukrecji Księstwo Cieszyńskie przejęli Habsburgowie, pozostawili mu również sporo autonomii.

– Cesarze Austrii mało interesowali się Księstwem Cieszyńskim do czasu, zanim nie zainteresowały się nimi Prusy. W 1740 doszło do I Wojny Śląskiej i przy Austrii zostały tylko księstwa Opawskie, Karniowskie i Cieszyńskie. Od tego momentu Austria zaczęła jednak zwracać uwagę na ten teren, który stał się terenem przygranicznym. W 1767 roku cesarzowa Maria Teresa przekazała Księstwo Cieszyńskie w wiano swej najukochańszej córki Marii Krystyny. Maria Krystyna wyszła za mąż za polskiego królewicza Albrechta Sasko Cieszyńskiego, syna Augusta III. Umarli bezdzietnie, ale wychowywali Karola, syna brata Marii Krystyny. Chcieli zamieszkać w Cieszynie, ale zamek był tylko ruiną. Nie zdążyli ze względu na przedwczesną śmierć Marii Krystyny wybudować sobie w Cieszynie pałacu, ale zrobił to Karol Ludwik Habsburg. Postanowił zbudować sobie tutaj rezydencję, tak zwany pałac myśliwski, który stoi do dzisiaj – mówił Żagan.

Historyk wspomniał też, że za sprawą Karola Ludwika przez krótki okres, kiedy Austria walczyła z Napoleonem, Cieszyn stał się stolicą Austrii. To Karol Ludwik zaczął w Księstwie Cieszyńskim inwestować, za jego czasów powstał przemysł hutniczy i górniczy, który po podziale Sląska Cieszyńskiego znalazł się w Czechosłowacji.

– Przez cały czas, od roku 1742 roku wchodzi w skład prowincji zwanej Śląskiem Austriackim. Nazwy Księstwo Cieszyńskie oficjalnie nie ma. Istnieją symbole, istnieje tytuł księcia cieszyńskiego, który istnieje do dzisiaj i jego bezpośredni potomkowie istnieją. Natomiast lud to była ludność polskojęzyczna. To właśnie ludność zachowała pamięć o Księstwie Cieszyńskim. To właśnie prości chłopi postanowili przywrócić Księstwo Cieszyńskie do życia powołując różne organizacje. Najstarszą z nich był Książęco-Biskupi Wikariat Generalny Księstwa Cieszyńskiego założony w 1770 roku, Biblioteka Polska dla Ludu Księstwa Cieszyńskiego, Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Księstwa Cieszyńskiego, które łożyło spore pieniądze na podręczniki w języku polskim, było też Towarzystwo Rolnicze Księstwa Cieszyńskiego, Towarzystwo Pedagogiczne, Ogrodniczo-Pszczelarskie, Polskie Towarzystwo Turystyczne „Beskid” w Księstwie Cieszyńskim w powstałe w 1910 roku. No i Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego. Księstwo Cieszyńskie stało się emanacją polskości. W Radzie Narodowej Księstwa Cieszyńskiego wisiał herb Księstwa Cieszyńskiego czyli złoty orzeł w błękitnym polu. A polski ruch narodowy odwoływał się do tej historii, do spuścizny piastowskiego księstwa – podsumował Żagan.

A czym Księstwo Cieszyńskie może być dla współczesnego Zaolziaka? – Księstwo Cieszyńskie jest więc dla Zaolziaka naturalnym łącznikiem z Polską – stwierdza Żagan.