MUR o nieświadomości

CZESKI CIESZYN / Październikowe spotkanie Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego Polskiego Związku Kulturalno–Oświatowego odbyło się po raz ostatni w pierwszy czwartek miesiąca. Od listopada wykłady MUR, jak poinformował realizator projektu Stanisław Gawlik, przeniesione zostaną na środę, z tym, że być może będzie to nie pierwsza, a druga środa miesiąca.

Po modernizacji sali w Domu ZG PZKO w Czeskim Cieszynie na ul. Bożka 16 spotkania MUR mają już swoje stałe miejsce, lecz czwartki od dawna należą do dziecięcego zespołu tanecznego Rytmika, który tam właśnie odbywa swe próby. Stąd konieczność zmiany terminów wykładów MUR.

Ostatni wykład, 2 października, podjął temat trudny, z dziedziny psychoanalizy. Jednak wykładowca podał go w sposób dobrze przyswajalny także dla laików. Umiał bowiem, nie tylko jako naukowiec, ale też praktyk badający osoby o niestandardowym sposobie myślenia, wyjaśnić słuchaczom swoje teorie naukowe na wielu przykładach z życia.

– Przywołujemy pojęcie, że coś podświadomie robiłem. Podświadomie wiedziałem, że coś się wydarzy – mówił Damian Janus, psycholog, filozof, religioznawca, psychoterapeuta w poradniach i szpitalach psychiatrycznych, wykładowca na uczelniach krakowskich i innych.

Wielcy filozofowie, ale i naukowcy dziedzin ścisłych starali się od stuleci odpowiedzieć na pytanie, skąd biorą się nasze takie, a nie inne zachowania. I o ludziach, którzy i w jaki sposób tym tematem się zajmowali, był przede wszystkim ten wykład. Tak więc chociaż zapowiadana jego nazwa brzmiała „Skąd wiemy o istnieniu nieświadomości – skoro z definicji nie możemy być jej świadomi”, prelegent zajmował się głównie historią idei.

„Istnieje to, co powoduje skutki. Nieświadomość ujawnia się poprzez swój wpływ na to, co świadome i obserwowalne”. W ten sposób brzmi jedna z definicji. Janus wyjaśnił przesłanki hipotezy nieświadomości z dziedziny życia codziennego, a są to: intuicja, wgląd, „olśnienie”, działania „automatyczne”, „pierwsze wrażenie”, nieuzasadniona zmienność nastroju, reminiscencje i „okruchy pamięci”, przeczucia, sny.

Badaniami nieświadomości zajmowały się następujące obszary naukowe i paranaukowe: klinika (psychiatria, psychopatologia, psychoterapia), psychologia akademicka, neuronauka, parapsychologia (psychotronika), ezoteryka. Prekursorami i najtęższymi umysłami w tych dziedzinach byli m.in. Platon, który podał koncepcję anamnezy, Plotyn, Augustyn z Hippony, który w swoich „Wyznaniach” zadawał pytania na temat „ducha zbyt ciasnego, by mógł samego siebie ująć w pełni”, Gottfried Wilhelm Leibnitz, Immanuel Kant, którego zdanie w jego „Antropologii” bezpośrednio posłużyło do nazwania tematu MUR, twórca tzw. psychofizyki Gustav Theodor Fechner, autor „Filozofii nieświadomości” Karl Robert Eduard von Hartmann, zajmujący się dysocjacją Pierre Janet oraz Sigmund Freud.

Cóż więc może być nieświadome? Nieodróżnianie myśli od rzeczywistości, nieuznawanie negacji i sprzeczności, bezczasowość, ambiwalencja, biseksualność, utrzymywanie śladów dziecięcych zaspokojeń, przywiązań i urazów, zasadniczo językowy charakter.

Prelegent wymienił też polskich naukowców. Wiktor Feliks Szokalski w swej publikacji „Fantazyjne objawy zmysłowe” z lat 60. XIX wieku pisał: „Samowiedza nasza w dziedzinie ducha jest tylko jakby latarka, która nam bliższe jego ciemności rozwidla, ale do ich głębi nie sięga”. Julian Ochorowicz zaś w 1880 roku wydał swe dzieło „Bezwiedne tradycje ludzkości. Studjum z psychologji historji”.

Wykład odbył się w ramach wspólnego projektu Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej Wydziału Zamiejscowego w Cieszynie oraz PZKO „Kulturalna inicjatywa edukacyjno-naukowa Razem dla pogranicza”, współfinansowanego ze środków Funduszu Mikroprojektów Euroregionu Śląsk Cieszyński.