Z historii kościoła i pielgrzymowania do Sałajki

Do najbardziej urokliwych zakątków naszego regionu należy z pewnością dolina rzeki Łomnej. Specyficznym miejscem z przyjemnym mikroklimatem i z ciekawą historią pielgrzymowania i budowy kościoła jest Sałajka. Co spowodowało, że tu, pomiędzy górami w odległej dolinie, powstała osobna wioska, która stała się znanym miejscem pątniczym?

W roku 1596 książę cieszyński Adam Wacław wydał dekret, który pozwolił mieszczanom jabłonkowskim na wypas bydła i wycinkę lasu w dolinie rzeki Łomnej. Tak powstała najpierw Miejska Łomna. Dalsze zasiedlanie rozpoczęło się dopiero w roku 1687 i w wyniku tego nowego etapu zasiedlania doliny Łomnej mogła powstać nowa osada, a później gmina o nazwie Łomna. Do jej ukonstytuowania doszło w roku 1730. W roku 1770 Łomna liczyła już 489 mieszkańców. Życie było tam twarde, ciężko harowano przy ścinaniu drzew i przy ich zwożeniu. Twarda praca była i przy mielerzach na Hawraniu, na Hryckuli i pod Kamienitym. Urodzaj był słaby, na polach rósł niziutki owies lub żyto i małe ziemniaki.

Nieco lepiej żyło się mieszkańcom Łomnej po założeniu sałaszy na Jelitowie, Upłazie albo Przelaczy. Owce dawały wełnę, skóry, mięso i ser. Ważnym źródłem dochodów, chociaż niewysokich, stał się wyrób potażu w Górnej Łomnej. Potaż to węglan potasu otrzymywany przez ługowanie popiołu z twardego drewna. Surowiec ten, nazywany też saletrą potasową, wykorzystywany był w przemyśle, m.in. w hucie w Trzyńcu. Wyrób potażu odbywał się w wielu miejscach w Beskidach, Górna Łomna była najważniejszym ośrodkiem. Łacińska nazwa potażu to salajka. Nazwa ta, dotycząca miejsca w Górnej Łomnej, pojawiła się i na ówczesnych mapach, tym samym weszła w oficjalne a później również w powszechne użycie. Pomimo niełatwego życia mieszkańcy Łomnej nie zapominali o kształceniu swych dzieci. Już w roku 1830 otwarto tam pierwszą szkołę o charakterze prywatnym. Szkoła publiczna dla całej Łomnej została otwarta na „Matuszczynej Łące“ w roku 1852. Na terenie Górnej Łomnej pierwszą szkołę otwarto w drewnianej chałupie w roku 1870. Nowy murowany budynek szkolny z wieżyczką i dzwonem otwarto w roku 1888. Była to szkoła austriacka, w której nauczano w języku niemieckim i polskim. Po roku 1920 była to szkoła polska. (…) (AS)

Cały artykuł można przeczytać w lutowym wydaniu „Zwrotu”, który można kupić w redakcji w Czeskim Cieszynie (ul. Strzelnicza 28), w księgarni w Czeskim Cieszynie (przy ul. Czapka), w kiosku w Trzyńcu (obok apteki Dr. MAX), w Bystrzycy (obok Tesco), w Gródku (sklep gospodarstwa domowego), w Nawsiu (kiosk na dworcu kolejowym), w Jabłonkowie (kiosk na rynku). Prenumeratę Zwrotu w wersji elektronicznej lub papierowej można też zamówić na info@zwrot.cz