W lipcu na wieczornym niebie można obserwować najmniejszą planetę Układu Słonecznego – Merkurego. Widoczny jest po zachodzie Słońca nisko nad zachodnim i północno-zachodnim horyzontem. Dziś 7 lipca 2024 jego odnalezienie ułatwi Księżyc. Na porannym niebie widoczny jest Jowisz, Mars i Saturn.
Merkury to najbardziej nieuchwytna planeta spośród planet widocznych gołym okiem. Na niebie pojawia się na krótko, zaledwie na kilkanaście dni, by później znów skryć się w blasku Słońca. Raz jest widoczny wieczorem, raz rano, pojawia się na bardzo krótko, wiecznie mu się gdzieś spieszy.
Starożytni Egipcjanie, Chaldejczycy i Grecy wiedzieli już, że Merkury widoczny o poranku i wieczorem jest tą samą planetą. W starożytności kojarzony był z boskim posłańcem, ponieważ bardzo szybko porusza się po niebie. To Rzymianie nazwali planetę imieniem boskiego posłańca – Merkurego, odpowiednika greckiego Hermesa.
Merkury i jego obserwacje
Merkury okrąża Słońce w średniej odległości 58 tysięcy kilometrów w ciągu zaledwie 88 dni – tyle trwa tamtejszy rok. Zaś obrót planety wokół jej własnej osi trwa aż 59 dni. Podobnie, jak i Wenus, ukazuje obserwatorom na Ziemi poszczególne fazy (widoczne są jednak tylko przy pomocy lunety), podobne do faz Księżyca. Wynika to z tego, że obie planety zaliczane są do planet wewnętrznych – takich, których orbity położone są wewnątrz orbity Ziemi.
Istnienie faz planet wewnętrznych zakłada heliocentryczna teoria budowy świata Mikołaja Kopernika, którą opisał w dziele O obrotach wydanym w 1543 roku. Dopiero w 1610 roku Galileusz skierował po raz pierwszy swoją lunetę w niebo i obserwował między innymi Wenus w postaci małego sierpa. Był to jeden z argumentów potwierdzających prawdziwość heliocentrycznego układu Mikołaja Kopernika.
Niewielka orbita Merkurego sprawia, że zawsze przebywa na niebie w stosunkowo bliskim sąsiedztwie Słońca i z tego powodu planeta zwykle ginie w jego blasku. Jeśli jest widoczny, to nie w środku nocy, ale wieczorem lub rano nisko nad horyzontem, nie dłużej niż 1,5 godziny po zachodzie lub przed wschodem Słońca, odpowiednio po zachodniej lub po wschodniej stronie nieba. Niskie położenie nad horyzontem i jasne tło nieba sprawiają, że trudno go wypatrzeć.
Idealny czas na odnalezienie Merkurego
Merkurego będzie można obserwować przez cały lipiec 2024, na wieczornym niebie, nisko nad zachodnim i północno-zachodnim horyzontem, aż do końca pierwszej dekady sierpnia 2024. Potem skryje się za Słońcem, by pojawić się nisko na wschodnim niebie końcem sierpnia 2024. Znajduje się aktualnie w gwiazdozbiorze Raka i przy wciąż jeszcze jasnym niebie będzie jedynym widocznym gołym okiem w tym gwiazdozbiorze obiektem. Merkurego odróżnimy po tym, że w przeciwieństwie do gwiazd (podobnie jak inne planety Układu Słonecznego widoczne gołym okiem) nie migocze.
Merkurego odnajdziemy przy bezchmurnym niebie w przybliżeniu pół godziny po zachodzie Słońca nisko nad zachodnim i północno-zachodnim horyzontem. Słońce w najbliższych dniach na Zaolziu zachodzi około godziny 20:55 u nas obowiązującego czasu środkowoeuropejskiego letniego. Dziś 7 lipca 2024 wieczorem jego odnalezienie ułatwi Księżyc, gdyż Merkury będzie widoczny na lewo i poniżej oświetlonego zaledwie w 4 procent wąskiego sierpa Księżyca. Dalej w lewo i nieco wyżej migotać na nas będzie Regulus – najjaśniejsza gwiazda konstelacji Lwa. Wzajemne położenie Merkurego, Księżyca i Regulusa na niebie widoczne jest na dołączonej mapce nieba.
Jak obserwować
Pamiętajmy, że Merkury znajduje się nisko nad horyzontem i do jego obserwacji potrzebujemy przejrzystego powietrza i płaskiego widnokręgu. Dlatego warto wybrać takie miejsce obserwacyjne, z którego właściwa strona horyzontu jest odsłonięta, gdzie niebo nad horyzontem nie będzie zasłonięte przez drzewa czy zabudowania. Rozległa łąka lub niewielkie wzniesienie powinny nadać się idealnie.
Na porannym niebie Jowisz, Mars i Saturn
Po dłuższej przerwie rozpoczyna się nowy sezon obserwacji planet na porannym niebie. W drugiej połowie nocy widoczny jest Saturn, nad ranem wschodzi Mars i przed wschodem Słońca Jowisz. Wzajemne położenie planet widoczne jest na dołączonej mapce nieba.
Słońce w najbliższych dniach w Cieszynie wschodzi około godziny 4:46 obowiązującego u nas czasu. Jeżeli niebo nie będzie szczelnie zasnute chmurami warto przynajmniej pół godziny przed wschodem naszej Dziennej Gwiazdy spojrzeć nad wschodni horyzont.
