Do zakochania jeden krok. O duszy i pięknie karpackich strojów ludowych opowiadała w karwińskiej bibliotece Małgorzata Kiereś

KARWINA-FRYSZTAT / W Oddziale Literatury Polskiej Biblioteki Miejskiej w Karwinie odbyło się spotkanie z Małgorzatą Kiereś. Etnografka, wykładowczyni akademicka, emerytowana kierownik Muzeum Beskidzkiego im. Andrzeja Podżorskiego w Wiśle opowiedziała o strojach ludowych noszonych przez mieszkańców polskich Karpat. Sporo uwagi poświęciła na porównania.

Słuchacze mieli więc okazję dowiedzieć się, czym różni strój Górali Śląskich od strojów innych grup etnicznych zamieszkujących Karpaty. Wykładu „Do zakochania jeden krok. O duszy i pięknie karpackich strojów ludowych” mogli posłuchać w czwartek 16 maja.

Wspólna kobieca bielizna, różne nakrycie głowy

Wspólna w całych Karpatach jest kobieca bielizna. Wszędzie na terenie polskich Karpat występuje ciasnocha, czyli przylegająca do ciała halka z jednym ramiączkiem przyszytym na skos. Jeśli chodzi koszulkę, to jedynie w Beskidzie Śląskim zachował się kabotek o archaicznym kroju. Góralki z Żywiecczyzny, Spiszu i Orawy noszą bluzki innego typu niż góralki z Beskidu Śląskiego. Ponadto Góralki Śląskie wyróżniają się na tle pozostałych również tym, że nie noszą kwiecistych spódnic. W Beskidzie Śląskim na białą, niewidoczną spod kolejnych warstw ciasnochę, zakłada się z tyłu czarną, plisowaną, płócienną zapaskę i z przodu granatowy, gęsto drukowany fartuch, tzw. modrzyniec.

W innych regionach Karpat popularne są kwieciste spódnice z białymi fartuchami, które nigdy nie pojawiły się w Beskidzie Śląskim. Modrzyńce znane były w różnych regionach Karpat – na Żywiecczyźnie, Orawie czy Podhalu. W niektórych regionach z czasem zostały wyparte przez kwieciste fartuchy.

Elementem wyróżniającym strój Góralek Śląskich jest również nakrycie głowy. W całych Karpatach mężatki zakrywają głowy. Jednak tylko na Śląsku Cieszyńskim stosują specyficzne zdobione czepce, których koronka wystaje spod szatki. W innych regionach nosi się chustki związane pod szyją, a czepce nie są widoczne.

Lajbik lajbikowi nie równy

Ciekawym elementem męskiego stroju góralskiego jest kamizelka, nazywana przez Górali Śląskich bruclikiem – pojawia się on również u Górali Czarnych z Piwnicznej i Popradu oraz Górali Żywieckich. Górale Zagórzańscy noszą natomiast mają serdak z owczej skóry niezwykle barwnie wyszywany. Podobnie jak Górale Podhalańscy, którzy zawsze nosili albo serdak, albo kamizelkę w stylu miejskim.

— Natomiast na Spiszu, u Górali Białych mieszkający w okolicach Ochotnicy, Łącka i Krościenka bruclik nosi nazwę lajbik. Stąd często, gdy u nas mówimy, że chłop je łoblyczony do lajbika, to się zaczyna śmiech. Bo u nas lajbik to po prostu damska bielizna — zauważa Kiereś.

Największe różnice są w zdobnictwie

Prelegentka podsumowała, że stroje górali karpackich mają wiele cech wspólnych, takich jak materiały, z których są uszyte, na przykład płótno, sukno czy skóra. Jednak z biegiem lat, pod wpływem tradycji krakowskich, słowackich czy węgierskich ewoluowały inaczej w różnych częściach Karpat. — Strój Górali Śląskich wyróżnia się stonowaną kolorystyką, stałym krojem i brakiem ekstrawagancji, co czyni go wyjątkowym na tle innych strojów karpackich — podkreśliła Małgorzata Kiereś.

Nie tylko teoria

Na koniec prelekcji Małgorzata Kiereś opowiedziała słuchaczom o swoim doświadczeniu związanym z noszeniem mieszczańskiego stroju żywieckiego charakterystycznego ze względu na kilka warstw halek, wykrochmalonych na sztywno koronek i bogato haftowanego czepca. Prelegenta miała okazję wypróbowania stroju mieszczki żywieckiej podczas prowadzenia jednej z imprez folklorystycznych w Żywcu. Po dziewięciu godzinach noszenia stroju stwierdziła, że jest to „strój nie do noszenia przez zwykłą góralkę”.

Etnografka ilustrowała prelekcję zdjęciami. Przyniosła również ze sobą kilka elementów stroju. Jak się okazało, nie stanowiły one wyłącznie scenografii spotkania. Ostatnim elementem prelekcji było zademonstrowanie wiązania czepca i chustki na jednej ze słuchaczek.

(indi)