Wspominali Zofię Kossak. Uroczystości w Górkach Wielkich

GÓRKI WIELKIE / Uroczystości upamiętniające Zofię Kossak-Szatkowską odbyły się w Górkach Wielkich 9 kwietnia z okazji 56. rocznicy śmierci uznanej pisarki.

We wtorek na cmentarzu w Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim, gdzie spoczywa Zofia Kossak, przedstawiciele IPN, gminy i miejscowej parafii, a także harcerze, złożyli kwiaty. W tym dniu przypadła 56. rocznica jej śmierci.

Przywiązana do Boga, ojczyzny, narodu tworzyła dla dorosłych i dla dzieci

„Z całą pewnością życie i twórczość Zofii Kossak powinny być odniesieniem dla współczesnych Polaków. […] Była ona nie tylko autorką bardzo głębokich, skierowanych do dorosłego odbiorcy dzieł literackich, ale także wielu pozycji dla najmłodszych. W jej publikacjach wyczytujemy wartości, które są niezmienną narodu polskiego: przywiązanie do Boga i do Ojczyzny. […] To z całą pewnością jedna z najważniejszych postaci w Polsce XX w., nie tylko pod względem literackim, ale także świadectwa, jakie niosła” – powiedział w rozmowie z PAP Karol Nawrocki, prezes IPN.

Podkreślił, że analizując dzieła Zofii Kossak, wyraźnie można dostrzec, że były to „scenariusze do jej życia, tak trudno realizowalne szczególnie w czasach niemieckiej okupacji czy Polski po roku 1945”. „Zofia Kossak nie pasowała do Polski komunistycznej. Było tak, ponieważ była przywiązana do Boga, ojczyzny, narodu, który miał być wolny, a w Polsce komunistycznej nie był. Jej życie to studium tego, jak wysoką cenę płaci się za przywiązanie do wartości, które dla narodu są konstytutywne i trwają od wieków” – powiedział.

W uroczystości uczestniczyła wnuczka pisarki Anna Fenby-Taylor. „To, że 56 lat po śmierci mojej babci jestem tutaj, bardzo mnie cieszy. (…) Miałam 16 lat, gdy po raz ostatni ją widziałam. Wiem, że to była niezwykła osoba i cieszę się, że pamięć o niej jest żywa” – mówiła.

Promocja książki „Ja i moje książki – to jedno. Rozważania o pisarstwie Zofii Kossak”

Po spotkaniu na góreckiej nekropolii odbyła się w miejscowym muzeum promocja książki „Ja i moje książki – to jedno. Rozważania o pisarstwie Zofii Kossak”, której autorkami są prof. Krystyna Heska-Kwaśniewicz i prof. Zdzisława Mokranowska.

„Książka ma podwójny wymiar. Jeden dokładnie wchodzi w biografię — opisane jest całe jej życie. W drugim jest interpretacja jej utworów. Zofia Kossak jest zwykle traktowana przez czytelnika jako pisarka powieści historycznych. Musimy wiedzieć, że oprócz tego gatunku uprawiała wiele innych. Pisała dla dzieci i młodzieży […], jest autorką dramatów, a więc utworów scenicznych. Miała znakomite pióro, jeśli chodzi o reportaże. […] Każdy znajdzie w jej twórczości coś dla siebie” – powiedziała PAP współautorka książki prof. Zdzisława Mokranowska.

Rodzina artystów

Zofia Kossak urodziła się 10 sierpnia 1889 r. Była córką Tadeusza Kossaka, bliźniaka malarza Wojciecha, wnuczką Juliusza oraz kuzynką Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Studiowała malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie i rysunek w Genewie. Wyszła za mąż za Stefana Szczuckiego, z którym gospodarowała w majątku na Wołyniu. Tam zastała ich rewolucja bolszewicka. Udało się im wydostać z Wołynia i dotrzeć do Krakowa, gdzie pozostawali bez środków do życia. Wydała wspomnienia z ogarniętych rewolucją Kresów. Ukazały się pod tytułem „Pożoga” i stanowią jej debiut literacki. W jej późniejszym dorobku są m.in. powieści „Krzyżowcy” i „Bez oręża”.

Po śmierci Szczuckiego w 1923 r. zamieszkała w dworze w Górkach Wielkich. Dwa lata później ponownie wyszła za mąż, za Zygmunta Szatkowskiego.

Przed wojną w wypowiedziach pisarki pojawiały się akcenty antysemickie. Jej postawa diametralnie zmieniła się podczas niemieckiej okupacji. Założyła wówczas konspiracyjne organizacje Front Odrodzenia Polski oraz Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, który zastąpiła Rada Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj. Po wojnie Żegota została uhonorowana przez izraelski instytut Yad Vashem medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Zofia Kossak była więźniarką Auschwitz. W obozie straciła drugiego syna Tadeusza. W 1944 r. Niemcy przewieźli ją z Auschwitz do więzienia na Pawiaku i skazali na śmierć. Dzięki staraniom władz podziemia udało się doprowadzić do jej uwolnienia. Pisarka uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim.

W 1945 r. wyjechała do Londynu. Po powrocie z emigracji zamieszkała w Górkach Wielkich w domu ogrodnika położonym obok dworu, który spłonął. Zmarła 9 kwietnia 1968 r. w Bielsku-Białej. Spoczywa na góreckim cmentarzu.

W 2018 r. prezydent Andrzej Duda odznaczył pośmiertnie Zofię Kossak Orderem Orła Białego. Została uhonorowana tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Film dokumentalny o Zofii Kossak obejrzeć można w sieci

W ubiegłym roku, z okazji półokrągłej – 55 rocznicy śmierci pisarki pojawił się o niej film dokumentalny. Jest on dostępny w internecie. Obejrzeć można go tutaj.

(indi, mat. pras. PAP)