„Tolkien był przekonany, że nie wymyślił Śródziemia, ale że je odkrył”. W piątek odbyły się spotkania z Pavlem Hoškiem

CZESKI CIESZYN / W zeszły piątek na zaproszenie Sceny Lalek Bajka i Biblioteki Miejskiej w Czeskim Cieszynie przyjechał profesor Pavel Hošek. Czeski religioznawca, teolog i pedagog spotkał się rano w kawiarni Avion z uczniami szkół średnich z Czeskiego Cieszyna – Polskiego Gimnazjum i polskiej klasy Akademii Handlowej. Natomiast wieczorem po spektaklu „Hobbit’, wystawionym na deskach teatru Bajka, gość spotkał się z fanami J.R.R Tolkiena jeszcze raz.

Profesor Pavel Hošek w czasie wykładu „Fantazja jako narzędzie percepcji” podzielił się ze słuchaczami ciekawostkami dotyczącymi doświadczeń życiowych i literackich autora „Władcy Pierścieni”.

Odczytywanie rzeczywistości między wierszami

– Tolkien, jako pisarz, wiele myślał o tym, jak naprawdę działa wyobraźnia artystyczna. Był przekonany, że artysta, który tworzy, używa wyobraźni jako narzędzia do badania ukrytych płaszczyzn rzeczywistości, rzeczy, których nie widać na pierwszy rzut oka. Tolkien był przekonany, że tylko poeta obdarzony talentem jest w stanie zarejestrować to podprogowe drżenie i odczytać rzeczywistość między wierszami – mówił profesor Hošek.

– W jego czasach taka koncepcja tworzenia nie była wcale powszechna. Obiektem kultu była oryginalność artysty, który ma wymyślić swoją artystyczną wypowiedź. Tolkien był przekonany, że nie wymyślił Śródziemia, ale że je odkrył. Tworzył mapę tej mitycznej krainy i uważał ją za poziom rzeczywistości, który odkrywa. Dlatego też mapy Śródziemia, które wykonał, stanowią ważną część jego dzieła – dodał Pavel Hošek.

Gollum z trylogii Petera Jacksona wygląda tak realistycznie, jakbyśmy mogli go spotkać gdzieś w lesie

Piątkowe spotkanie w teatrze zgromadziło kilkadziesiąt młodych miłośników twórczości Tolkiena, którzy po wykładzie zadawali bardzo interesujące pytania. Jedna ze słuchaczek zapytała profesora, czy Tolkienowi podobałaby się ekranizacja „Władcy Pierścieni”.

– Wiemy, że Tolkien na możliwość sfilmowania swojej trylogii nie patrzył przychylnym okiem. Ale w jego czasach – pisarz zmarł w 1973 roku – ten film wyglądałby zupełnie inaczej. Gdy sobie wyobrazimy, jak ówcześni twórcy kinematografii, przy użyciu dostępnych środków, poradziliby sobie z takimi postaciami jak Gollum, przechodzi nas dreszcz. Dosłownie odczuwalibyśmy ból, patrząc na to. Ale Tolkien nie mógł przewidzieć, jakie będzie mieć możliwości współczesna kinematografia. Gollum z trylogii Jacksona wygląda tak realistycznie, jakbyśmy mogli go spotkać gdzieś w lesie – odpowiedział profesor.

„Istnieje tyle Śródziemi, co czytelników”

– Oczywiście podczas oglądania filmu odbiorca jest o wiele bardziej pasywny niż czytelnik, który samodzielnie musi wyobrazić sobie Śródziemie. Na przykład moje Śródziemie jest wypadkową wyobraźni Tolkiena i mojej. Istnieje tyle Śródziemi, ile czytelników – dodał wykładowca.

– Cieszy mnie to, że książka nie została przyćmiona przez film. I od premiery trylogii książka sprzedaje się jeszcze lepiej. Obawa, że film przebije książkę, się nie spełniła – podsumował swoją wypowiedź Pavel Hošek.

Dlaczego Tolkien?

Na spotkaniu padło również pytanie, dlaczego w swoich badaniach profesor zajął się akurat Tolkienem. – Do Tolkiena doszedłem przez C.S. Lewisa, autora „Opowieści z Narnii”. Tolkien był dla mnie pierwotnie starszym kolegą i duchownym mentorem C.S. Lewisa. To wzbudziło we mnie ciekawość. Odkrywałem książki Tolkiena z dziećmi, gdy były małe. Podczas czytania książek na dobranoc, zacząłem przeżywać z dziećmi te historie.

Plany Sceny Lalek Bajka

– Choć spotkanie w Avionie skierowane było do wszystkich szkół średnich, na zaproszenie odpowiedziały tylko Polskie Gimnazjum w Czeskim Cieszynie i polska klasa z Akademii Handlowej – podsumowała Lena Pešák, kierownik literacką Sceny Lalek „Bajka”.

Scena Lalek Bajka ma w planach kolejne spotkania z ciekawymi postaciami świata nauki i sztuki.

– Pod koniec przyszłego sezonu planujemy wystawić „Tkaczkę chmur” na podstawie książki Katarzyny Jackowskiej-Enemuo, która na podstawie własnych doświadczeń opowiada o radzeniu sobie ze śmiercią najbliższych. Mam nadzieję, że uda nam się zorganizować z nią spotkanie. Cieszymy się, że udaje nam się zapraszać ludzi z innych dziedzin niż teatr – dodała Lena Pešák.