Przywara: Gdyby Wawrosz żył, umiałby nazwać w gwarze komputer

CZESKI CIESZYN / Bohaterem ostatniego wykładu Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego PZKO był Adam Wawrosz. O twórczości i życiorysie znanego na Zaolziu pisarza mówił dr Michał Przywara z Zakładu Polonistyki Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Ostrawskiego. Jego wykład uświetniły dzieła Wawrosza – tak poetyckie, jak i prozatorskie – czytane przez Bogdana Kokotka, kierownika artystycznego Sceny Polskiej Teatru Cieszyńskiego.

Traumy wojennych przeżyć Wawrosza

Przywara, omawiając postać Adama Wawrosza, zwrócił uwagę na jego traumatyczne przeżycia. – Mało kto wie, czego był świadkiem i co przeżył – wyjaśnił Przywara, przywołując wojenne losy Wawrosza. – Napisał satyrę na Hitlera. Jest mało znana, ale była śpiewana. Ktoś doniósł na gestapo, że jest jej autorem i między innymi to spowodowało, że dostał się do obozu koncentracyjnego w Dachau – wyjaśnił Przywara.

– Mało znany jest też fakt, że był uczestnikiem kampanii wrześniowej i jest autorem wspomnień wojennych – dodał Przywara, podkreślając, że pod względem językowym twórczość wspomnieniowa Wawrosza bynajmniej nie ustępuje najznamienitszym polskim autorom.

Wawrosz – poeta ludowy

Adam Wawrosz najbardziej znany jest jako twórca ludowy. Choć pochodził z Końskiej, wychował się u dziadków w Tyrze, gdzie nasiąkł gwarą z końca XIX wieku, językiem Reja, ludową tradycją. – W jego utworach znajdziemy humor, ale podszyty nutką nostalgii, sentymentu – mówił Przywara.

Prelegent zauważył, że w swej twórczości Wawrosz sporo uwagi poświęcał starym ludziom. – Starych ludzi darzył wielką sympatią. Opisywał ich bardzo ciepło – stwierdził Przywara. – Natomiast kto najgorzej wypada w profilu jego postaci, to są synowe – dodał.

Opisywał zmiany w czasach, w których żył

Wawrosz w swej twórczości opisywał zmiany, jakie zachodziły w czasach, w których żył, zjawiska i relacje społeczne. Zmiany te komentował ze smutkiem. — Jego utwory są żartobliwie napisane, niby humorystycznie, ale z żalem pokazuje w nich zmiany społeczne, czechizację tego regionu — stwierdził Przywara.

Wyjaśnił, że nurt twórczości ludowej z sentymentem wspomina dawne czasy. Wawrosz jak najbardziej kontynuuje tę linię literatury ludowej. Ale jednocześnie jest u niego wyjątkowe to, jak opisuje współczesne mu zmiany społeczne. – Opisuje świat pierwszych osiedli. Był więc też kronikarzem. Gdyby żył dzisiaj, to opisywałby inne zjawiska społeczne – stwierdził Przywara.

Gdyby Wawrosz żył, to pewnie umiałby nazwać w gwarze na przykład komputer

Prelegent zwrócił też uwagę na przepiękną gwarę, jaką posługiwał się Wawrosz. Z jednej strony był to język Reja i Kochanowskiego, którym nasiąkł w dzieciństwie spędzonym u dziadków, z drugiej jednak potrafił też tworzyć piękne gwarowe słowa opisujące to, czego wcześniej nie było.
– Gdyby Wawrosz żył, to pewnie znalazłby jakieś ładne słowo, umiałby nazwać w gwarze na przykład komputer – stwierdził Przywara.

Wykład uzupełniła wystawa

Wykład odbył się w Centrum Polskim w siedzibie ZG PZKO. Po wyjściu z wykładu jego słuchacze mogli obejrzeć powieszoną w holu wystawę poświęconą Adamowi Wawroszowi, którą przygotował Marian Steffek z Centrum Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w RC.

(indi)