Spacery ze Zwrotem: drewniana dzwonnica w Dobracicach

DOBRACICE / Przy samej drodze, a zarazem szlaku turystycznym na Praszywą, zwróciła moją uwagę drewniana dzwonniczka. Nie udało mi się ustalić datowania budynku. Na belce na dzwonnicy wygrawerowany jest napis 1903, który najprawdopodobniej nawiązuje do budowy lub remontu dzwonnicy. Widnieje ona na kolorowej pocztówce z 1919 roku.

Dzwonniczkę opisał w 2015 roku w swej pracy magisterskiej Tomáš Foldyna, który odnotował wspomniane datowanie z belki, jednak do innych materiałów, z których dowiedzieć by się można było, kiedy ją wybudowano, nie dotarł.

Spotkał się w 2014 roku z Anną Legierską, z domu Mecową (rocznik 1938), która pochodzi z Dobracic i nim w 1958 roku wyszła za mąż do Janowic, mieszkała nieopodal dzwonniczki. Wspomina, że tuż po wojnie dzwony biły tam trzy razy dziennie: rano o 9:00, w południe i po południu o 15:00. Ale gdy się stamtąd wyprowadzała, w 1958 roku, dzwoniono już jedynie w południe oraz gdy ktoś z okolicy umarł, a później już tylko, gdy ktoś umarł.

Autor pracy Tomáš Foldyna dowiedział się też od Anny Legierskiej, że w przeszłości po odmiennym dzwonieniu można było rozpoznać, czy umarł mężczyzna, czy kobieta.

Gospodarstwo, w którego pobliżu stoi dzwonnica, należy do Dobracic, ale wcześniej, do 1850 roku, co z kolei podaje David Pindur w książce „Z dějin farnosti Dobratice”, była to samodzielna wieś Bukowice (Bukovice), którą później, właśnie w 1850 roku, przyłączono do Dobracic. Ostatnim wójtem samodzielnych Bukowic był Josef Meca, przodek Anny Legierskiej, której panieńskie nazwisko brzmi właśnie Meca.

Obecny dzwon jest nowy, powojenny

Podczas II wojny światowej tamtejszy dzwon został zarekwirowany. Nowy zainstalowano w dzwonnicy w roku 1946, a Tomáš Foldyna dotarł do widniejącego na nim napisu, który brzmi: „Z DARŮ OBČANŮ Z BUKOVIC 1946”.

Z napisów na dzwonie dowiadujemy się także, że dzwon wykonano w zakładzie Rudolfa Manouška w Brnie. Zakład ten rodzina Manoušków prowadzi od 1913 roku. Założył go Rudolf Manoušek senior, który odlewał dzwony od 1900 roku, kiedy to zaczął współpracować z rodziną Hillerů. Własny zakład otworzył w 1913 roku, a w 1928 opracował technologię naprawiania pękniętych dzwonów, dzięki czemu nie trzeba było już ich przetapiać i odlewać od nowa, co nie tylko było łatwiejsze i tańsze, ale także pozwoliło zachować ich historyczną wartość.

Jak udało się ustalić Tomášowi Foldynie podczas wspomnianej rozmowy z Anną Legierską, zakup drogiego dzwonu z brązu był możliwy dzięki darowiznom od okolicznych mieszkańców. Była nawet lista darczyńców, w której podawano również, ile kosztował dzwon i np. muzyka.

Bo z okazji zakupienia nowego dzwonu w dobracickiej parafii odbywały się uroczystości. Była procesja z proboszczem, dziewczęta przebrane były za druhny. Pomiędzy dzwonnicą a krzyżem stał duży stół, na którym prezentowano dzwon ozdobiony kwiatami. Po błogosławieństwie dzwonu z udziałem proboszcza, kościelnego i ministrantów odbyło się pierwsze, uroczyste dzwonienie. Oczywiście dopiero po wciągnięciu dzwonu na dzwonnicę. Następnie zorganizowano uroczystość w pobliskiej gospodzie Harenda.

Cytowana przez Foldynę w jego pracy magisterskiej Legierska opowiadała, że po wojnie dzwonieniem zajmowali się wszyscy w jej rodzinie. Głównie rodzice, ale także jej starszy brat, a także ona. Wspominała, że nauczyła się bić w dzwony w wieku około 10 lat – kiedy tylko dosięgała do sznura.

Cudem przetrwała budowę nowej drogi

Dzwonnica przetrwała do czasów obecnych, choć jej los niejednokrotnie wisiał na włosku. Nie tylko podczas wojny, ale także i w latach powojennych, kiedy w latach 60. XX wieku planowano przebudowę drogi. Projekt nowej drogi zakładał bowiem jej przesunięcie. Dzwonnicę i stojący obok krzyż uratował ówczesny przewodniczący rady narodowej Dobracic Josef Slavický, który doprowadził do zmiany projektu i poprowadzenia w tym miejscu nowej drogi tak samo, jak biegła stara.

Dzięki temu dzwonnica i pobliski krzyż uniknęły losu, który spotkał drewniany krzyż przed szkołą. Stał tam od czasu powstania szkoły, czyli od 1871 roku przez pełne 90 lat, po czym został zlikwidowany podczas poszerzania drogi.

Przy dzwonnicy stoi kamienny krzyż z 1901 roku. Jak wspominała Foldynie Legierska, co roku przy krzyżu odbywały się nabożeństwa majowe.

Drewniana dzwonniczka znajduje się nieopodal przystanku autobusowego Dobracice, przy tartaku (Dobratice, u pily), przy czerwonym szlaku z przystanku kolejowego w Dobracicach na Praszywą.

(indi)