Świat widziany alla prima

WISŁA / Prezentacja obrazów malarza Czesława Kuryatty to nowa wystawa czasowa, którą można obejrzeć w Muzeum Beskidzkim im. Andrzeja Podżorskiego w Wiśle. Placówka jest ponownie otwarta już od 2 lutego.

Wydarzenie pod nazwą „Świat widziany alla prima – twórczość Czesława Kuryatty” odbywa się z okazji 70. rocznicy śmierci artysty, który był swoją twórczością związany z Wisłą i Beskidem Śląskim. Obrazy pochodzące ze zbiorów muzeum stanowią swoisty przekrój dokonań artystycznych Kuryatty. Są wśród nich pejzaże, malarskie relacje podróży, kompozycje religijne, martwe natury, a przede wszystkim portrety, w których tworzeniu był prawdziwym mistrzem. 

Początki twórczości

Czesław Kuryatto urodził się 14 lipca 1902 w małej wiosce Kurczyce koło Zwiahla na Wołyniu (obecnie na Ukrainie). Kiedy miał 8 lat, zmarł jego ojciec Aleksander. Od tego czasu matka Rozalia wychowywała sama pięcioro dzieci. Czesław jako najstarszy szybko zaczął pomagać matce w utrzymaniu rodziny, malując portrety i pejzaże. Po ukończeniu gimnazjum w Zwiahlu w 1918 wyjechał do Warszawy. Tam studiował w prywatnej szkole malarskiej u Konrada Krzyżanowskiego, a w latach 1922 – 1926 w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego.

W tym czasie odbył służbę wojskową, którą ukończył ze stopniem sierżanta podchorążego.

W poszukiwaniu warunków do pracy twórczej w 1931 roku przyjechał do Katowic, gdzie w tym samym roku ożenił się z Leonią Dziewicką. Tu przez pewien czas malował pejzaże przemysłowe i śląskie sceny rodzajowe. Podczas letnich plenerów tworzył także pejzaże z Kazimierza Dolnego i widoki nadmorskie. W latach 1934 – 1935 uczestniczył w wyjazdach plenerowych w Wiśle i Istebnej. 

Przeprowadzka do Wisły

Zafascynowany pięknem Beskidu w 1938 roku osiadł w Wiśle, z którą związał się już na stałe. Na prawym brzegu rzeki Wisły wybudował własną, modernistyczną willę, której nadał nazwę „Światło-Cień”, a w której potem zamieszkał wraz z żoną Leonią i teściową. W czasie II wojny malował beskidzkie pejzaże i liczne, wyjątkowej oryginalności typy góralskie. Później poświęcił się głównie portretowi. Uważany jest za mistrza światła i cienia, które odgrywały najważniejszą rolę w jego pracach.

Podobizny Polaków znanych i mniej znanych

Wykonał podobizny wielu Polaków, zarówno tych wybitnych, jak i mniej znanych. Na przykład krótko przed II wojną światową Śląski Urząd Wojewódzki zakupił „Portret Marszałka Piłsudskiego” jego autorstwa. Później w Roku Chopinowskim na zamówienie Towarzystwa im. Fryderyka Chopina namalował portret słynnego kompozytora.

Projektował okładki do książek i plakaty, malował freski. Często sam wykonywał ramy do swoich obrazów. Swe prace wystawiał w wielu miastach Polski. Był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. Czesław Kuryatto zmarł 12 marca 1951 roku w Cieszynie w pełni sił twórczych. Po śmierci spoczął na cmentarzu katolickim w Wiśle. Na tablicy nagrobnej jest scharakteryzowany jako jasny duch, nieskazitelny człowiek i wielki artysta.

Bogata spuścizna

Bogata spuścizna artystyczna tego uzdolnionego artysty obejmuje ponad 2 tysiące notowanych prac. Wiele z nich znajduje się w zbiorach prywatnych, inne trafiły do muzeów w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Bytomiu, Gliwicach i Zabrzu. Muzeum Beskidzkie w Wiśle posiada kolekcję przeszło stu prac Kuryatty.

Prawdopodobnie w rękach nieświadomych właścicieli pozostają kolejne setki obrazów tego malarza. Poza tym do spuścizny po nim należą setki szkiców, projekty okładek książkowych, plakatów. Ponadto wiele z namalowanych przez niego fresków nie przetrwało do czasów współczesnych. Ulica w Wiśle, przy której stoi willa artysty z dotąd zachowanym napisem ŚwiatłoCień, nosi nazwę Czesława Kuryatty.

Dwór Kossaków

Kuryatto podczas pobytów w Wiśle odwiedzał Dwór Kossaków w Górkach Wielkich, będącym w latach trzydziestych ośrodkiem przedwojennego życia kulturalnego i towarzyskiego, swoistym intelektualnym centrum całego regionu. Dwór ten należał niegdyś do szlacheckiego rodu Marklowskich, potem od 1802 roku za sprawą księcia Alberta Sasko-Cieszyńskiego do Komory Cieszyńskiej, by wreszcie po rozpadzie Austro-Węgier przejść na własność polskiego Skarbu Państwa.

W 1922 roku stary dwór wynajął major kawalerii Wojska Polskiego Tadeusz Kossak, by zająć się tam hodowlą rasowych koni i bydła. Był to brat bliźnak słynnego malarza Wojciecha Kossaka i syn znanego malarza Juliusza Kossaka. Ciekawostką jest, że przyszedł na świat 1 stycznia 1857 roku w Paryżu, wkrótce po północy, natomiast Wojciech jeszcze przed północą, czyli 31 grudnia 1856 roku. W 1923 roku w byłej siedzibie Marklowskich zamieszkała owdowiała córka Tadeusza Kossaka, Zofia Kossak – Szczucka (później Szatkowska) z synami, jedna z najwybitniejszych polskich pisarek XX wieku.

Goście z bliska i z daleka

Specyficzna atmosfera starego dworu, ładna górzysta okolica i wzrastająca popularność pisarki przyciągały do Górek znanych pisarzy i artystów. Jak pisze Joanna Jurgała-Jureczka w swojej publikacji  „Historie zwyczajne i nadzwyczajne, czyli znani literaci na Śląsku”, do góreckiego dworu przyjeżdżała na przykład pisarka Maria Dąbrowska. Autorka „Nocy i dni” często bowiem gościła w pobliskim Jaworzu.

Górki bardzo lubił odwiedzać również Gustaw Morcinek, mieszkający w niedalekim Skoczowie, a pochodzący z dawnej Karwiny. W początkach jego kariery Zofia Kossak pomogła mu rozwinąć talent pisarski. A wdzięczny Morcinek nazywał ją swoją „literacką matką chrzestną”.  W starym dworze gościli również Melchior Wańkowicz z żoną i ich córki. Przyjeżdżał też Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” z żoną i wielu innych.   

Ukłon w stronę mieszkańców Wisły

Wystawa obrazów Czesława Kuryatty potrwa do 18 kwietnia. Mieszkańcy Wisły mają wstęp wolny.

Muzeum jest otwarte:
od wtorku do piątku w godzinach 09,00 – 15,00 
w sobotę i niedzielę w godzinach 08,30 –  13,30 

Wstęp do placówki możliwy jest tylko z zasłonięciem ust i nosa, po zdezynfikowaniu rąk oraz z zachowaniem bezpiecznego dystansu.

Muzeum Beskidzkie im. Andrzeja Podżorskiego w Wiśle mieści się w budynku dawnej karczmy z 1794 roku Wisły. Założycielem placówki i jej pierwszym kierownikiem był Andrzej Podżorski – kierownik miejscowej szkoły, badacz i pasjonat góralskiej kultury. Uroczysta inauguracja tej placówki miała miejsce 16 sierpnia 1964 roku podczas I Tygodnia Kultury Beskidzkiej. Funkcję kierownika piastuje obecnie Małgorzata Kiereś.

W 2010 roku wzniesiono obok muzeum Enklawę Budownictwa Drewnianego, w której można zobaczyć kuźnię, chatę komornika, kolibę pasterską, pasiekę pszczelarską oraz w okresie letnim – zielnik. Ciekawą atrakcją jest kuźnia, w której na żywo poznaje się pracę kowala. Ponadto we wrześniu 2019 roku uruchomiono tutaj mechaniczny folusz, napędzany wodą, za który wiślańska placówka otrzymała nagrodę w kategorii „Dokonania z zakresu inicjatyw edukacyjnych i popularyzacji dziedzictwa kulturowego”.

(gam)