W Szkaredną Strzodę palono miotły i chodzono z judoszem

Wielka Środa – Szkaredno Strzoda

W tym dniu należało zakończyć wszystkie większe prace związane ze sprzątaniem i spalić wszystkie śmieci, wysprzątać całe obejście, a z obór, stajni i chlewików wyciepać gnój (usunąć obornik). Kto by zaniedbał tego zwyczajowego nakazu, narażał się na niebezpieczne konsekwencje o charakterze magicznym – spotkałoby go jakieś nieszczęście.

Szkaredno Strzoda (Wielka Środa) była też dniem co najmniej dwóch widowiskowych zwyczajów.

Pierwszy z nich to zwyczaj tzw. palenia pomieteł, oszkrabków, tj. zdartych brzozowych mioteł. O zmierzchu chłopcy wychodzili za wieś lub za obrzeża miast i tam z zapalonymi zużytymi miotłami, często oblanymi smołą, żywicą lub nawet naftą, niby z pochodniami biegali po miedzach i kopcach na pamiątkę poszukiwania Jezusa Chrystusa w ogrodzie Gethsemani.

Niedopalone pomietła, głównie ich trzónki (rękojeści) rzucali na jeden, dwa trzy stosiki, spalając je do reszty w ognisku. Lud wierzył, że zapewnia to urodzaj, szczególnie zbóż ozimych. Dlatego popiół powstały z tych ognisk zabierano i rozsiewano po polach, by zapewnić sobie bogaty plon.

Drugim zwyczajem było chodzenie młodzieży męskiej z judoszym (judaszem), którego wyobrażała słomiana kukła ubrana w męskie łachmany. Kukłę tę obnoszono po wsi i mieście z uderzaniem w takt kijami o jezdnię i bęben. W końcu kukłę zrzucano z wysokiego drzewa, dachu jakiejś wyższej szopy lub stodoły, jakiejś wieży, a następnie ją bito kijami, zabierano mieszek ze „srebrnikami” i najczęściej spalano.

Mogło być i tak, że jedną z osób judaszowego orszaku, przebraną za judasza, z hałasem „ścigano”, „bito” i z udawanym gwałtem zabierano jej mieszek ze „srebrnikami”. W mieszku tym zwykle były kawałki szkła z potłuczonych różnokolorowych butelek, bo do wszelkiego rodzaju prawdziwych monet (bilonu) lud w tym czasie miał wstręt, ponieważ nie godziło się brać żodnych piniędzy (ani banknotów) do ręki.

(Jan Szymik „Doroczne zwyczaje i obrzędy na Śląsku Cieszyńskim”, do wydania przygotowała Sekcja Ludoznawcza Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Republice Czeskiej, Czeski Cieszyn – Wrocław 2012)