POGOTOWIE JĘZYKOWE: Nazwy szkół i nie tylko

Szanowny Panie Ekspercie,

czy mógłby mi Pan udzielić odpowiedzi na następujące pytania?

W spisie szkół Szkolnictwa Polskiej Mniejszości Narodowej w RC (SPMN RC) w Wydziale Szkolnictwa, Młodzieży i Sportu Województwa Morawsko-Śląskiego (WMŚ) można znaleźć nieujednolicone, niesystemowe, niechlujne nazwy szkół i przedszkoli SPMN RC w języku czeskim i polskim ─ http://www.msk.cz/skolstvi/polske_skolstvi.html. Abstrahując od licznych błędów w języku czeskim i polskim (ani jedna nazwa szkoły i przedszkola nie jest poprawnie napisana, pracuje się nad tą problematyką), chciałbym się zapytać, która wersja językowa w całkowicie nieodpowiedniej, aktualnej, domniemanej nazwie szkoły i przedszkola, jest odpowiedniejsza? W spisie szkół są 3 wersje odpowiadające pytaniu 1. i 3 wersje odpowiadające pytaniu 2., które się wyłączają.

1. Szkoła Podstawowa i Przedszkole z Polskim Językiem Nauczania im. J. A. Komeńskiego w Czeskim Cieszynie (Organizacja Budżetowa) czy

2. Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. J.A. Komeńskiego z Polskim Językiem Nauczania w Czeskim Cieszynie ob.?

Pytanie pierwsze: Najpierw w 1. określenie typu szkoły z Polskim Językiem Nauczania, a potem dopiero inicjały imion i nazwisko znaczącej osobistości?…

Pytanie drugie: Najpierw w pytaniu 2. inicjały imion i nazwisko znaczącej osobistości, a potem dopiero określenie typu szkoły z Polskim Językiem Nauczania…?

Pytanie trzecie: Między Inicjałami J.A. i przed nazwiskiem Komeńskiego wstawia się spacje czy nie? I dlaczego?

Pytanie czwarte: Dlaczego skrót dwu wyrazów, pierwszy miasta, drugi stołecznego, zaczynający się na spółgłoskę jest m.st., a nie mst., jak mówi WSO? Gdyby drugi wyraz rozpoczynał się na samogłoskę, np. miasta awangardowego, potem byłby skrót m.a. a nie ma. A może dlatego, że drugi wyraz ma więcej liter, dwie litery, z tego pierwsza i druga są spółgłoskami w m.st.?

Proszę o objaśnienie tego wyjątku albo to jakaś norma, której nie znam?

Jak już jestem przy pytaniach, to pozwolę sobie zadać jeszcze i pytanie piąte:

Gdyby dopisek organizacja budżetowa w RP był obowiązkowy w nazwie szkoły tak, jak to jest u nas ─ příspěvková organizace, to jego wyrazy byłyby dołączone do nazwy szkoły, a wyrazy dopisku byłyby dołączone z wielkimi literami początkowymi ─ Organizacja Budżetowa? Gdyby były napisane w formie skrótów, to miałaby mieć postać ob.

Czy tak?

Z pozdrowieniem i podziękowaniem

B. K.

(pisownia oryginalna)

Szanowny Panie,

dziękuję za określenie mnie mianem eksperta. Wrodzona skromność mówi mi, że ciągle jestem laikiem i ciągle mogę jeszcze się douczyć.

Na wiele z tych pytań nie można dać jednoznacznej odpowiedzi.

Rozpocznijmy więc od pytania 1. i 2., które jak sądzę, są pytaniem jednym:

Pyta mnie Pan, czy należy używać w oficjalnej nazwie szkoły najpierw określenia typu szkoły, czy jej patrona. Jeśli chcemy użyć oficjalnej nazwy szkoły, powinniśmy korzystać z wersji, jaka jest użyta w statucie organizacji. W przypadku codziennego albo potocznego użycia nazwy szkoły dopuszczalne są różne odmiany nazwy szkoły. Należy tylko pamiętać, żeby nazwa była jednoznaczna, np. Szkoła Podstawowa z Polskim Językiem Nauczania w Czeskim Cieszynie, Szkoła Podstawowa im. S. Hadyny w Bystrzycy.

Pytanie trzecie:

Odpowiem krótko cytując poradę z roku 2002 z portalu Rady Języka Polskiego (www.rjp.pan.pl):

„Inicjałów dwóch (i więcej) imion nie oddziela się spacją, oddziela się natomiast inicjał ostatniego imienia od nazwiska.” Podług RJP jedyny poprawny jest więc zapis „J.A. Komeński”.

Dodam jeszcze, że RJP kwestionuje stosowanie dwuznaków w inicjałach imion i nazwisk z wyjątkiem dwuznaku Ch. Polacy często jednak używają niektórych dwuznaków przy zapisie inicjałów, np. Cz. Miłosz, a nawet istnieje zwyczaj użycia dwóch pierwszych liter imienia, np. Wł. Reymont, St. Wyspiański. Osobiście uważam, że w tekstach oficjalnych należy trzymać się normy dyktowanej przez RJP a w tekstach mniej oficjalnych można ulec zwyczajowi.

Pytanie czwarte:

Ma Pan rację, że gdyby stosować bezwyjątkowo reguły zapisu skrótów (dostępne np. na stronach sjp.pwn.pl), powinno się używać zapisu mst. (miasto stołeczne). Wielki słownik ortograficzny podaje pod hasłem miasto stołeczne informację, że używa się skrótu m.st., a pod hasłem m.st., że oznacza miasto stołeczne.

Do wyjątków, oprócz wymienionego już skrótu m.st. można zaliczyć również skróty n.p.m. czyli nad poziomem morza, b.r. – brak roku (dla odróżnienia od br. – bieżącego roku) i wiele innych. Profesor Mirosław Bańko w kwestii zapisów skrótów wypowiedział się następująco: „Zasady pisowni skrótów mają wiele zwyczajowych wyjątków, toteż w ocenie konkretnych zapisów należy zachować umiar i tolerancję.”

Pytanie piąte:

Odpowiedź na pytanie piąte kryje się już w odpowiedzi na pytania pierwsze i drugie. Jeśli w komunikacji urzędowej używamy oficjalnej nazwy, powinniśmy użyć takiej samej, jaka występuje w statucie organizacji. W Polsce nie ma obowiązku wprowadzania tej informacji do nazw placówek edukacyjnych. Gdyby występował w nazwie szkoły człon organizacja budżetowa, jego użycie kierowałoby się podobnymi regułami, jakimi kieruje się np. człon spółka akcyjna w nazwach instytucji, organizacji oraz firm.

Łączę wyrazy szacunku i polecam: pogotowie.jezykowe@zwrot.cz.

Ireneusz Hyrnik