Krajobrazy cmentarne – wileńska nekropolia na Rossie

WILNO / Każde miasto ma cmentarz. Ten wileński, gdzie chowano zmarłych już w roku 1769 (Stara Rossa, nowy cmentarz powstał w 1801 r.), jednak zapamiętuje się na zawsze. Monumentalne pomniki, każdy inny, tworzą niezapomnianą całość. Można by godzinami chodzić, czytać napisy i wchłaniać atmosferę miejsca.

Na Rossie spoczywa matka i serce Józefa Piłsudskiego (w Mauzoleum Matka i Serce Syna), który pragnął zostać obok swoich żołnierzy, poległych w latach 1919–1920. Zabytkowa nekropolia liczy około 26 tysięcy nagrobków, pomników i grobowców na powierzchni ok. 10 ha. Na Rossie spoczywają m.in. Joachim Lelewel, Ludwik Kondratowicz, Euzebiusz Słowacki, Eustachy Tyszkiewicz i inni.

„Wileńskie cmentarze mają pejzaż gór,
umarli tu jeden ponad drugim leżą,
szczeble innymi miarami się mierzą:
nad zapomnianym kwitną wiecznie pomne bzy,
nędzarz może górować nad panem Becu –
wszystkie widma czekają, aż zapieje kur.

Nie jest tu straszno. Mogę w północ ciemną
siedzieć na grobie, z śmierci dłonią w dłoni,
czuć wiew śmiertelny na spokojnej skroni,
Wilno pode mną, a Boga nade mną.” 

(cyt. Witold Hulewicz)