Dwór Kossaków ponownie otwarty

GÓRKI WIELKIE / Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków” w Górkach Wielkich jest znowu otwarte, chociaż na razie tylko w weekendy. Muzeum Zofii Kossak – Szatkowskiej w jego sąsiedztwie zostaje nadal zamknięte.

Zwiedzanie jest możliwe tylko przez osoby indywidualne od piątku do niedzieli w godzinach 9.00 – 17.00. Grup zorganizowanych placówka nie przyjmuje. Wewnątrz budynku może jednocześnie przebywać maksymalnie 5 osób.

Obowiązuje nakaz zasłaniania nosa i ust oraz dotrzymywania dwumetrowych odstępów przez cały czas pobytu w Dworze Kossaków, włącznie przyległego parku.

Artystyczne lato u Kossaków odwołane

Tegoroczne Artystyczne Lato u Kossaków jednak nie odbędzie się. Przygotowania bowiem zostały przerwane przez epidemię i niepewność z nią związaną. Wprawdzie organizatorzy nadal mają w planach zrealizować kilka wydarzeń jesienią, ale ze względu na sytuację epidemiologiczną nie ma pewności, że się to uda.

Nadal zostaje zamknięte Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej, które rozgościło się w byłym domku ogrodnika. Mająca się odbyć 18 maja Noc Muzeów została odłożona. Tu właśnie mieszkała słynna pisarka wraz z mężem Zygmuntem Szatkowskim po powrocie z emigracji. Placówka jest jednym z oddziałów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie.

Początki „Dworu Kossaków”

Obecne Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków” w Górkach Wielkich to dawna siedziba szlachecka, której początki sięgają roku 1734, kiedy wieś nabył Erdmann Marklowski z Pernsteinu. W tym samym roku polecił zbudować w miejscu dawnego dworu nowy, murowany dwór.

W 1802 roku Marklowscy sprzedali góreckie dobra księciu Albertowi Sasko-Cieszyńskiemu, który je wcielił do majątków Komory Cieszyńskiej. W roku 1922 stary dwór wynajął major Tadeusz Kossak. Jego córka Zofia Kossak – Szatkowska to jedna z najwybitniejszych polskich pisarek XX wieku. W Górkach Wielkich przeżyła dwadzieścia siedem lat. Właśnie tam napisała powieści, które przyniosły jej światową sławę.

Urodziła się 10 sierpnia 1889 roku w wiosce Kośmin na Lubelszczyźnie. Pochodziła ze słynnej dynastii szlacheckiej Kossaków, której przedstawiciele wpisali się na stałe w historię polskiej kultury i sztuki. Była wnuczką Juliusza i bratanicą Wojciecha Kossaków, znanych i cenionych malarzy. Wojciech był bratem bliźniakiem jej ojca Tadeusza. Przyszli na świat w Paryżu: Tadeusz 1 stycznia 1857 roku., wkrótce po północy, natomiast Wojciech jeszcze przed północą, czyli 31 grudnia 1856 roku.

Goście z bliska i z daleka Stary dwór i jego okolice sprzyjały pracy twórczej. Właśnie w Górkach Wielkich powstały powieści, które przyniosły Zofii Kossak światowy rozgłos, m. in. „Beatum scelus”, „Złota wolność”, „Szaleńcy Boży” czy „Legnickie pole”. Szczególne znaczenie miały dla niej książki o tematyce śląskiej, takie jak: „Wielcy i mali” i „Nieznany kraj”.

Specyficzna atmosfera byłej siedziby Marklowskich przyciągały do Górek znanych pisarzy i artystów. Jak pisze Joanna Jurgała-Jureczka w swojej publikacji „Historie zwyczajne i nadzwyczajne, czyli znani literaci na Śląsku”, do góreckiego dworu przyjeżdżała na przykład pisarka Maria Dąbrowska. Autorka „Nocy i dni” często bowiem gościła w pobliskim Jaworzu.

Górki lubił odwiedzać również pochodzący z Karwiny, a mieszkający w Skoczowie, Gustaw Morcinek, bowiem właśnie Zofia Kossak pomogła mu rozwinąć jego talent pisarski. Wdzięczny Morcinek nazywał ją swoją „literacką matką chrzestną”. W starym dworze gościli również Melchior Wańkowicz, jego żona Zofia i ich córki. Do gości odwiedzających Górki należał też malarz Czesław Kuryatto, od roku 1938 mieszkający na stałe w Wiśle. Przyjeżdżał też Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” z żoną i wielu innych.

Dzięki temu z dworu stał się ośrodek przedwojennego życia kulturalnego i towarzyskiego.

Członkini ruchu oporu

W październiku 1939 roku w okupowanej Warszawie zaczął organizować się podziemny ruch oporu. Zofia postanowiła się do niego przyłączyć. Z jej inicjatywy powstała organizacja katolicka Front Odrodzenia Polski. W 1942 roku Zofia współinicjowała utworzenie Komitetu Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty. Organizacja ta rozwijała działalność aż do wybuchu Powstania Warszawskiego, zapewniając schronienie i środki do życia ukrywającym się uciekinierom z gett. Pomogła około 3500 osobom.

Za swą działalność na rzecz pomocy Żydom została po wojnie odznaczona medalem „Sprawiedliwa wśród Narodów Świata”

Na Pawiaku i w Oświęcimiu

W 1943 roku Zofia pod jednym z przybranych nazwisk trafiła do dziś już nieistniejącego warszawskiego więzienia Pawiak a potem do Oświęcimia. W kwietniu 1944 roku pisarkę zdekonspirowano i przewieziono z powrotem na Pawiak.

Dzięki usilnym zabiegom jej przyjaciół i Delegatury Rządu Polskiego w Londynie, udało się wydostać ją na wolność. Po wybuchu Powstania Warszawskiego jako doświadczona konspiratorka zaangażowała się w walkę, w którą włączyły się również dzieci pisarki. Szesnastoletnia Anna Szatkowska służyła jako sanitariuszka. Osiemnastoletni Witold walczył w batalionie „Dzik”. Obiema udało się szczęśliwie doczekać końca wojny.

Na emigracji W 1945 r. z ramienia Polskiego Czerwonego Krzyża trafiła do Londynu, gdzie po latach rozstania spotkała się z mężem. W 1957 roku powrócili do kraju i osiedli ponownie w Górkach Wielkich. Niestety podczas przejścia frontu przez wioskę, siedziba Kossaków doszczętnie spłonęła. Zamieszkali więc w byłym domku ogrodnika, w którym obecnie znajduje się muzeum poświęcone pisarce.

Zofia Kossak – Szatkowska zmarła 9 kwietnia 1968 roku w Bielsku-Białej, W 2010 roku dawna siedziba szlachecka została częściowo odbudowana i przekształcona w swoiste Centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków”.

(gam)