„Plebiscit 1920 / Plebiscyt 1920”. Dwujęzyczna wystawa w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej

CZESKI CIESZYN / Do 25 lutego w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej (Muzeum Těšínska) oglądać można wystawę „Plebiscit 1920 / Plebiscyt 1920”. Autorem dwujęzycznych plansz (po polsku oraz po czesku) jest czeski historyk Tomáš Rusek. Podczas ich przygotowywania pomocą służył mu polski historyk Daniel Korbel. Kurator wystawy Martin Krůl uzupełnił ją o eksponaty ze zbiorów Muzeum Ziemi Cieszyńskiej. Całość ekspozycji daje zdaniem autorów jak najmożliwiej obiektywny i ujęty z perspektywy obu stron obraz sytuacji na Śląsku Cieszyńskim w okresie okołoplebiscytowym.

Wystawa została przygotowana w ramach wspólnego projektu przez Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie oraz Uniwersytet Śląski w Opawie. Wernisaż pierwszej odsłony wystawy odbył się w piątek 6 maja 2022 roku w Muzeum Śląska Cieszyńskiego, o czym pisaliśmy.

— Cieszę się, że możemy robić coś wspólnie, ponieważ to gwarantuje obiektywizm tej prezentacji — stwierdziła Irena French, dyrektor Muzeum Śląska Cieszyńskiego, ciesząc się, że z kierowanej przez nią placówki muzealnej wystawa powędrowała do partnerskiej placówki w Czeskim Cieszynie. — To, co Tomáš Rusek wyciągnął na tę wystawę z różnych archiwów, to są w dużej części informacje nowe — podkreśliła.

Wystawa różni się od tej, którą można było przed rokiem oglądać w Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Na ekspozycji w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej zobaczymy bowiem nieprezentowane wcześniej eksponaty ilustrujące omawiany na planszach temat.

Mnóstwo informacji, archiwalne zdjęcia i dokumenty

Wchodzącego na ekspozycję wita przyciągające wzrok olbrzymie, koloryzowane zdjęcie z Cieszyna z 23 kwietnia 1920. Zdjęcie przedstawia zdemolowaną przez hutników z Trzyńca siedzibę Śląskiej Partii Ludowej w odpowiedzi na ogłoszony przez Czechów i Niemców strajk na terenie Cieszyna z powodu planów wprowadzenia marki polskiej jako waluty obowiązującej na spornym terenie. Siedzibą Śląskiej Partii Ludowej był trzeci – po niemieckim i polskim – dom narodowy: Dom Śląski. Była to trójskrzydłowa budowla między ul. Szeroką, Szersznika i Górnym Rynkiem. Na zdjęciu jest fragment elewacji od ul. Szersznika. Efektu dodają rozsypane przy zdjęciu reprodukcje stron „Ślązaka”, czyli organu prasowego Śląskiej Partii Ludowej.

W gablotach natomiast zobaczymy dwie repliki mundurów: żołnierza z włoskiego pułku mającego utrzymywać porządek na terenie plebiscytowym oraz mundur starszego wachmistrza żandarmerii czechosłowackiej oraz mnóstwo drobiazgów wyszperanych przez kuratora wystawy z muzealnych zbiorów. Są więc druki i plakaty propagandowe obu zwaśnionych stron, ale także banknoty będące w okresie plebiscytowym w obiegu, kartki żywnościowe, dokumenty, mapy. Wszystko to dopełnia plansze z tekstem oraz powiększonymi reprodukcjami archiwalnych zdjęć.

Przekazywanie obiektywnej historycznie wiedzy o tym trudnym dla obu narodów okresie

— Plebiscyt był częścią trwającego dwa lata czechosłowacko-polskiego sporu o teren Śląska Cieszyńskiego. Stworzył czasy, które były jednymi z najtragiczniejszych w dziejach regionu i na wiele dziesięcioleci wpłynęły na relacje między mieszkańcami tego terenu — zauważył podczas otwarcia wystawy Martin Krůl.

Kurator wyjaśnił, że wystawa stara się pokazać tamten spór obiektywnie zarówno z polskiej, jak i czeskiej perspektywy, a także z perspektywy trzeciej żyjącej wtedy na tym terenie narodowości: niemieckiej.
— Wystawa poświęcona jest całemu okresowi sporu, a więc obejmuje okres od zakończenia I wojny światowej w 1918 roku do podziału Śląska Cieszyńskiego w roku 1920. Dominującym tematem jest jednak sam plebiscyt. Ideą plebiscytu było to, że mieszkańcy tego terenu mają sami się wypowiedzieć, do jakiego państwa chcą należeć. Plebiscyt ostatecznie się nie odbył, a tamten okres był pełen wzajemnych ataków tak propagandowych, jak fizycznych — przybliżył kurator wystawy.

— Ta wystawa łączy oba Cieszyny. Wcześniej prezentowana była w Cieszynie, teraz w Czeskim Cieszynie. Myślę, że przekazywanie obiektywnej historycznie wiedzy o tym bardzo trudnym dla obu narodów okresie jest bardzo ważne — powiedział Daniel Korbel, polski historyk będący współautorem plansz. I dodał, że największym tragizmem sytuacji sprzed stu trzech lat jest fakt, że walczyli przeciw sobie sąsiad z sąsiadem, koledzy pracujący razem w kopalni czy hucie. — Trzeba o tym mówić, trzeba przed tym przestrzegać, bo historia lubi się powtarzać. A ta wystawa pokazuje, do czego doprowadził wtedy przerost nacjonalistycznych dążeń i ambicji, gdy sąsiedzi skoczyli sobie nawzajem do gardeł i zaczęli ze sobą walczyć — dodał.

Wystawę oglądać można do 25 lutego

Wystawę oglądać można w głównej siedzibie Muzeum Ziemi Cieszyńskiej do 25 lutego 2024 roku. Muzeum otwarte jest od wtorku do piątku w godzinach 8:00 do 16:00, w soboty i niedzielę od 9:00 do 17:00.

(indi)