Polska Agencja Kosmiczna na początku lipca 2023 uruchomiła trzy zestawy teleskopów do obserwacji satelitów i śmieci kosmicznych. Każdy zestaw to cztery teleskopy, które umieszczone są na niezależnych od siebie szybkich ramionach. Zlokalizowane są w miejscach o doskonałych warunkach obserwacyjnych – w Chile, Australii i Republice Południowej Afryki – będą dostarczały dane o ruchu na orbicie okołoziemskiej 24 godziny na dobę, przez siedem dni w tygodniu.
Polska Agencja Kosmiczna POLSA realizuje inwestycję modernizacji sieci globalnie rozmieszczonych teleskopów optycznych służących do monitorowania obiektów w pobliżu Ziemi. Projekt ten jest największą tego typu polską inwestycją astronomiczną od lat. Powstająca sieć nosi nazwę POLON (POLSA Optical Network).
Nowe obserwatoria POLON
W czerwcu 2023 Polska Agencja Kosmiczna odebrała trzy nowe obserwatoria zlokalizowane na trzech kontynentach: w Australii w Siding Spring Observatory – POLON Australia, w Ameryce Południowej w obserwatorium Deep Sky w Chile – POLON Chile, w Afryce w South African Astronomical Observatory w RPA – POLON Africa.
Umiejscowienie teleskopów nie jest przypadkowe – wybrane lokalizacje od lat zapewniają jedne z najlepszych warunków obserwacji astronomicznych na świecie. Każda z nich ma około 300 nocy obserwacyjnych w ciągu całego roku.
Każde obserwatorium wyposażone jest z układu czterech współpracujących teleskopów, które są nowoczesnymi, zaawansowanymi technologicznie, zdalnie sterowanymi robotami obserwacyjnymi. Zestaw takich czterech teleskopów jest zdolny obserwować jednocześnie pole widzenia ponad 170 stopni kwadratowych. Teleskopy te umieszczone są na niezależnych od siebie szybkich ramionach i wyposażone są w cyfrowe kamery o wysokiej rozdzielczości. Mogą one prowadzić obserwacje niezależnie od siebie lub wspólnie obserwować większy fragment na niebie. Głównym zadaniem nowych teleskopów będzie przeglądanie i analizowanie nocnego nieba w celu poszukiwania i śledzenia sztucznych satelitów i śmieci kosmicznych. Konkretnie zestawy teleskopów będą poszukiwać i śledzić obiekty o rozmiarach rzędu 8-10 centymetrów na niskiej orbicie okołoziemskiej (np. śmieci zagrażających satelitom obserwacyjnym Ziemi, takich jak Sentinel), czy utrzymanie satelitów całego pasa geostacjonarnego wokół Ziemi odpowiedzialnych między innymi za komunikację.
Inwestycja jest realizowana na zamówienie Polskiej Agencji Kosmicznej przez polskie wyspecjalizowane firmy – Sybilla Technologies z Bydgoszczy, która specjalizuje się w budowie i oprogramowaniu naziemnych stacji obserwacyjnych oraz Cilium Engineering z Torunia specjalizująca się w inżynierii sprzętowej i realizacji zaawansowanych systemów robotycznych.
Prezentacja nowego zestawu teleskopów Polskiej Agencji Kosmicznej POLON Africa:
Sień teleskopów POLON
Rosnąca liczba satelitów na orbitach okołoziemskich powoduje wymóg rozwijania światowej sieci naziemnych stacji obserwacyjnych dostarczających w trybie ciągłym dane o ruchu w okolicy Ziemi. POLON Australia, POLON Chile i POLON Africa rozbudowują istniejącą od 2020 roku sieć POLON (POLSA Optical Network) i zostały zrealizowane przy wsparciu środków z Unii Europejskiej. Docelowo w roku 2024 Polska Agencja Kosmiczna planuje zakończenie instalacji dwóch kolejnych zestawów teleskopów na terytorium USA w stanie Utah i na Hawajach. Po zakończeniu inwestycji obserwatoria POLON Polskiej Agencji Kosmicznej mają osiągnąć pełną zdolność obserwacji satelitów wokół całej Ziemi przede wszystkim w strategicznym obszarze dużego zainteresowania w okolicach pasa geostacjonarnego.
Powstająca inwestycja to unikatowa w skali światowej sieć zaawansowanych technologiczne systemów bezpieczeństwa kosmicznego i zarządzania ruchem kosmicznym. Pod koordynacją Polskiej Agencji Kosmicznej sieć POLON będzie zapewniać ochronę obiektów satelitarnych. Rozwój takiej sieci oznacza, że Polska stanie się czołowym europejskim dostawcą danych obserwacyjnych.
Dane satelitarne
Dane satelitarne są dostarczane przez satelity orbitujące wokół Ziemi. Przedstawiają różnego typu dane: obserwacyjne, nawigacyjne, dotyczące pozycjonowania oraz łączności. Dziś usługi satelitarne są ważnym elementem naszego codziennego życia. Dzięki nim mamy szybki dostęp do danych pogodowych, nawigacji, Internetu czy telewizji. Satelity na orbicie okołoziemskiej umożliwiają między innymi również szybkie i sprawne funkcjonowanie aplikacji bankowych i zdrowotnych.
Przy wzrastającej liczbie satelitów oraz śmieci kosmicznych, rośnie ryzyko kolizji na orbicie, grożących utratą dostępu do danych satelitarnych. Dlatego tak kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa i ciągłości wszystkich serwisów – czyli ochrony satelitów przed potencjalnymi kolizjami między sobą lub ze śmieciami kosmicznymi. Obserwacje teleskopami pozwalają monitorować oraz wyznaczać zmieniające się cały czas orbity satelitów i przewidywać potencjalne niebezpieczeństwa.
W Europe usługi informacyjne są realizowane przez Partnerstwo EU SST (European Union Space Surveillance and Tracking), które codziennie zapewnia ochronę ponad 300 europejskim aktywnym satelitom takim jak konstelacje Galileo, Copernicus, Eutelsat i wiele innych.
Europejski system świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej
W połowie listopada 2022 weszło w życie podpisane przez 15 państw członkowskich porozumienie dotyczące ustanowienia Partnerstwa EU SST (European Union Space Surveillance and Tracking). Partnerstwo jest kontynuacją utworzonego w 2015 roku Konsorcjum, składającego się jak dotąd z siedmiu państw członkowskich: Francji, Niemiec, Włoch, Polski, Portugalii, Rumunii i Hiszpanii. Polska jest członkiem Partnerstwa EU SST od 2018 roku i jest reprezentowana przez Polską Agencję Kosmiczną. W nowo powstałym Partnerstwie do grona wyżej wymienionych państw dołączyły Austria, Czechy, Dania, Finlandia, Grecja, Łotwa, Holandia i Szwecja.
Partnerstwo EU SST jest odpowiedzią na globalny problem występowania zagrożeń dla europejskiej floty satelitarnej w przestrzeni kosmicznej oraz problem śmieci kosmicznych (zużytych satelitów i ich odłamków oraz elementów rakiet kosmicznych, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla infrastruktury kosmicznej). Łącząc potencjał poszczególnych państw członkowskich z zakresu świadomości sytuacyjnej w kosmosie (ang. SSA – Space Situational Awareness), Partnerstwo ma na celu zwiększenie autonomii Unii Europejskiej w ramach bezpieczeństwa Programu Kosmicznego Unii Europejskiej.
W 2022 roku Partnerstwo EU SST prowadziło obserwacje 310 europejskich satelitów w celu ich ochrony przed kolizjami, odnotowało 695 incydentów wysokiego ryzyka, potencjalnie wymagających od operatorów satelitów wykonania manewrów w celu uniknięcia kolizji, prowadziło monitorowanie 79 wejść obiektów w atmosferę i 9 fragmentacji obiektów.
Polska Agencja Kosmiczna Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) jest agencją wykonawczą Ministerstwa Rozwoju i Technologii, powołaną w 2014 roku. Jej zadaniem jest wspieranie polskiego przemysłu kosmicznego poprzez realizację priorytetów Polskiej Strategii Kosmicznej. POLSA współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. Odpowiada za promocję polskiego sektora kosmicznego w kraju i za granicą. POLSA prowadzi również działania związane z informacją i edukacją na temat wykorzystania technologii satelitarnych (nawigacji, obserwacji i komunikacji) w gospodarce, administracji i w życiu codziennym.
Źródło: POLSA
