Polskie środowiska akademickie i naukowe w obliczu wojny na Ukrainie

Polskie środowiska naukowe, polskie uczelnie i jednostki Polskiej Akademii Nauk, polskie elity intelektualne jednogłośnie potępiają agresję militarną Rosji przeciw Ukrainie. Apelują przeciw zaborczej wojnie i zawieszają kontakty z rosyjskimi naukowcami i instytucjami badawczymi.

Światowe środowiska akademickie i naukowe w odpowiedzi na rosyjską agresję na Ukrainę odbierają Rosji organizację ważnych wydarzeń. Międzynarodowa Unia Matematyczna zadecydowała, że Międzynarodowy Kongres Matematyków, którego miejscem w lipcu miał być Sankt Petersburg, w całości odbędzie się w formule online.

Natomiast Międzynarodowa Unia Nauk Antropologicznych i Etnologicznych odwołała swój majowy XIX Kongres również w Sankt Petersburgu. Zdecydowane kroki podejmują też polskie uczelnie.

Apel do środowisk akademickich o zaprzestanie współpracy z Rosją

O zerwanie współpracy z jakąkolwiek organizacją rządową Federacji Rosyjskiej i każdego innego kraju, który wspiera agresję militarną na Ukrainę, zaapelowały do naukowców, uczelni i jednostek Polskiej Akademii Nauk instytucje przedstawicielskie środowiska akademickiego.

W Apelu do środowisk akademickich czytamy również, że „niezbędnym warunkiem kontynuowania współpracy środowisk naukowych musi być wzajemne zaufanie, szanowanie wartości akademickich oraz pokojowe wykorzystanie wyników wspólnych badań, a także jednoznaczne uznanie suwerenności oraz integralności terytorialnej Ukrainy”.

Polskie uczelnie zawieszają współpracę z rosyjskimi instytucjami naukowymi

Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Wrocławski, jako pierwsze, zawiesiły współpracę z rosyjskimi uczelniami i instytucjami naukowymi.

Prof. Jacek Popiel, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, potępiając „niewyobrażalny akt przemocy wobec wolnego i suwerennego państwa”, postanowił – przy pełnym poparciu Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego – wstrzymać współpracę z rosyjskimi uczelniami i ośrodkami badawczymi do czasu zakończenia działań zbrojnych i wycofania wojsk rosyjskich z terenu Ukrainy.

„Jesteśmy przekonani, że badania naukowe i kształcenie kolejnych pokoleń winny służyć przede wszystkim dobru ludzkości, a nie wspieraniu działań wymierzonych przeciwko innym narodom” czytamy w Stanowisku Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego w związku z agresją zbrojną Rosji na Ukrainę.

Uchwałę o podobnej treści przyjął Senat Uniwersytetu Wrocławskiego, który zobowiązał rektora, prof. Przemysława Wiszewskiego, do zamrożenia ze skutkiem natychmiastowym współpracy z uczelniami i innymi instytucjami naukowymi Federacji Rosyjskiej.

„Współpraca naukowa ma wymiar globalny i apolityczny, nie może jednak służyć wspieraniu dyktatur, które zagrażają już dziś naszym sąsiadom, a jutro – zagrożą nam.” napisano w uchwale senatu UW.

Uniwersytet Śląski w Katowicach również zawiesi współpracę z partnerami z Rosji do czasu wycofania wojsk rosyjskich z Ukrainy. Wynika to z czwartkowej (3 marca 2022 r.) uchwały senatu uczelni. Senat wyraża też gotowość udzielania wsparcia i pomocy uchodźcom, szczególnie studentom, doktorantom i pracownikom uczelni ukraińskich. W tym celu uczelnia przygotowała stronę internetową us.edu.pl/ukraina z informacjami dla osób poszkodowanych w związku z wojną na Ukrainie.

Reakcja Ministerstwa Edukacji i Nauki RP

Zaprzestajemy współpracy z Rosją w dziedzinie nauki i techniki, co w praktyce oznacza wstrzymanie kontaktów z tamtejszymi naukowcami, uczelniami i z ośrodkami badawczymi – napisało w przekazanej 1 marca 2022 r. stronie rosyjskiej deklaracji Ministerstwo Edukacji i Nauki Rzeczpospolitej Polskiej.

Wiceminister edukacji i nauki prof. Włodzimierz Bernacki następnie poinformował, że Polska kończy współpracę w ramach Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnie pod Moskwą oraz Międzynarodowego Centrum Informacji Naukowej i Technicznej. Ministerstwo Edukacji i Nauki zaprzestaje również współpracy z Rosją w ramach porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie nauki i techniki zawartego 25 sierpnia 1993 r.

Wiceminister zapowiedział także, że w reakcji na inwazję resort przerywa prace nad projektem Umowy między oboma rządami o wzajemnym uznaniu świadectw, dyplomów, okresów studiów, wykształcenia, kwalifikacji i stopni naukowych.

Centrum Badań Kosmicznych PAN wstrzymało dostarczanie danych Rosji

Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk zaprzestało ze skutkiem natychmiastowym dostarczania danych z pomiarów laserowych pozwalających na dokładne określenie pozycji rosyjskich satelitów nawigacyjnych systemu globalnej nawigacji satelitarnej GLONASS.

Rosyjski odpowiednik systemu GPS, podobnie jak amerykańska sieć geolokalizacji, ma zastosowanie zarówno cywilne, jak i militarne, zapewniając rosyjskim siłom zbrojnym precyzyjną nawigację w działaniach operacyjnych.

„W związku z agresją militarną na Ukrainę i na prośbę naszych kolegów ze stacji laserowej z Kijowa, Centrum Badań Kosmicznych PAN w Borówcu k. Poznania wstrzymuje dostarczanie pomiarów laserowych wszystkich rosyjskich satelitów w ramach Internationl Laser Ranging Service (ILRS)” czytamy w oświadczeniu szefa Obserwatorium Astrogeodynamicznego Centrum Badań Kosmicznych PAN w Borówcu dr. Pawła Lejby.

Aby wydajnie funkcjonować, system geolokalizacyjny GLONASS potrzebuje stałego dostępu do pomiarów, które są zbierane przez obserwatoria Satelitarnego Zasięgu Laserowego w ramach International Laser Ranging Service (ILRS). Organizacja odbiera, gromadzi i zapewnia dostęp do danych z pomiarów, które są zwykle wykorzystywane do badań naukowych.

Do poprawnego działania system GLONAS (wykorzystywanego przez rosyjską armię) musi znać dokładne położenie swoich satelitów. To zapewniają im pomiary laserowe. dzięki którym orbity śledzonych satelitów są precyzyjnie opisane – mowa tutaj o skali pojedynczych centymetrów i precyzji dochodzącej do kilku milimetrów. Dokładne orbity satelitów nawigacyjnych GLONASS przekładają się m.in. na dokładne współrzędne wojskowych odbiorników na powierzchni Ziemi, wykorzystywanych przez rosyjską armię

Wykluczenie Rosji z dostępu do ILRS nie doprowadzi do całkowitego paraliżu systemu GLONASS. Wynikiem będzie jednak ograniczenie dokładności tego GNSS.

We wtorek 1 marca br. CBK PAN zaapelowało na Facebooku o podpisanie petycji (https://chng.it/pt9dv48shg), której celem jest globalne odcięcie rosyjskiego systemu GLONASS od danych ILRS.

Roman Strzondała