Powstanie w getcie warszawskim

19 kwietnia 1943 r. w getcie warszawskim rozpoczęło się, trwające do połowy maja, antyniemieckie powstanie. Bezpośrednią przyczyną jego wybuchu była decyzja Heinricha Himmlera o ostatecznej likwidacji dzielnicy zamkniętej. Przystępując do walki, powstańcy nie liczyli na militarne zwycięstwo, był to z ich strony akt zemsty na znienawidzonym wrogu i wybór śmierci z bronią w ręku.

Getto w Warszawie dla ludności żydowskiej zostało utworzone przez władze niemieckie 2 października 1940 r., a zamknięte 16 listopada tego roku. W szczytowym momencie przebywało w nim ok. 450 tys. osób. Głód, przeludnienie, ciężkie warunki bytowe i choroby powodowały wysoką śmiertelność.

W 1942 r., w dniach od 22 lipca do 21 września, Niemcy przeprowadzili pierwszą wielką akcję likwidacyjną, w wyniku której wywieziono do Treblinki i zamordowano ok. 265 tys. Żydów, a ok. 10 tysięcy zabito na miejscu. W getcie szczątkowym pozostało ok. 70 tys. osób. Drugą akcję wysiedleńczą Niemcy zorganizowali w dniach od 18 do 21 stycznia 1943 r. W jej wyniku do Treblinki wywieziono ok. 5 tys. osób. Akcja wywołała zbrojny opór i została przerwana.

Oddziały Waffen SS, które wkroczyły na teren getta 19 kwietnia 1943 r. o godz. 6 rano, zostały zaatakowane przez bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego i zmuszone do wycofania się.

Po południu do getta wróciły większe i lepiej uzbrojone siły niemieckie dowodzone przez Jürgena Stroopa. W trwających ponad miesiąc walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców oraz ponad 2 tysiące żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz kolaboracyjnych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich, dysponujących pojazdami opancerzonymi i artylerią.

„Bo oto słychać i oto widać. Ponad murem cmentarza, nad najświeższą drobniutką zielenią drzew czarne chmury, niby kłęby dymu, wstępują w górę. Czasami widać płomienie – jak czerwona, szybka migocąca szarfa na wietrze. I słuchać tego tam nad ciemnymi bratkami grobu. I myśleć o tym. I żyć” – pisała Zofia Nałkowska 25 kwietnia 1943.

Oddziały niemieckie, niszcząc dom po domu i wysadzając bunkry, systematycznie zajmowały teren getta i zmuszały ukrywającą się ludność do opuszczania schronów. 16 maja Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę przy ulicy Tłomackie.

Tego samego dnia Gruppenführer SS Jürgen Stroop zameldował: Była dzielnica żydowska w Warszawie przestała istnieć. W czasie likwidacji getta Niemcy rozstrzelali na miejscu 7 tys. schwytanych Żydów, kolejne 7 tys. wywieźli do Treblinki, a 36 tys. do obozów pracy na Lubelszczyźnie. Tylko kilkudziesięciu bojownikom udało się kanałami przedostać na stronę aryjską. Teren getta Niemcy zrównali z ziemią.

Źródło: Polonijna Agencja Informacyjna