„Mama je dycki mama” Anieli Kupiec

Z okazji 100. rocznicy urodzin Anieli Kupiec redakcja miesięcznika „Zwrot” i portalu zwrot.cz ogłasza konkurs na ilustrację utworu Anieli Kupiec. Regulamin konkursu można znaleźć tutaj.

Termin nadsyłania prac mija 30 kwietnia. Na naszym portalu prezentujemy utwory Anieli Kupiec. Oczywiście autorzy ilustracji mogą wybrać do swojej pracy jakikolwiek utwór autorki, nie tylko ten prezentowany na naszym portalu.

Mama je dycki mama

Jeszcze było lato. Jeszcze panowie chodzili na szpacyr do lasa, kole lasa jeszcze pszynica stoła, jeszcze aji ptoszki śpiywały. Kole chałup sie dziecka bawiły, ale bez wrzasku sie nie obeszło, bo cóż też to je za bawiyni, jak sie przi tym nie wrzeszczy. Ludzie sie rozmaicie na to dziwali, bo w niedziele by sie ni miało wrzeszczeć, ale że wtedy wszyscy mieli kupe dziecek, tóż też mieli aji jakisi zrozumiyni dlo tych dziecięcych fidrygołów.

Była tako piekno niedziela po połedniu. Starzi Bojkowie prziszli prowie z kościoła i zaroz rozegnali dziecka z kupy, każdymu przidzielili małóm robote, taką oto kole obiadu, bo sie dziepro chytali warzynio. Nó i tak dwo szkrobali ziymnioki, dwo nosili drzewo ku blasze, dlo dwóch jeszcze zbyło zaniesiyni pumyj krowóm, ale ich nie było.

– Każ są ty pakaże? – gniwała sie Bojkula. Na wołani nie przichodzili i szeł ich Bojko chladać. A óni w nejlepsze sie bawili, bo sie spuszczali po psinie, aż ku samymu potoku. – Cóż to tam chłapcy robicie? – woło na nich tata. – Ale tato, my sie tu strasznie pieknie bawiymy, my sie spuszczómy, bo już je psina sucho! – A na czym, sie spuszczocie? – głośno woło na nich bo byli dość daleko. – Na tak po zadku – odpowiado tyn większy.

Bojko na chwile postoł, podziwoł sie, jako im to fajnie zjyżdżo, ale naroz sie zlęk, że jakóż teraz bedóm wyglądać ty galaty, dyć sie stargają, a na nowe ni ma. Zawołoł ich, a jak prziszli, to im kozoł galaty powyzuwać. – Chcecie sie jeszcze spuszczać? – pyto sie – Chcymy, chcymy! – odpowiadają radośnie jedyn przez drugigo. – Dobre, możecie, ale bez galot! – Wziył galaty i poszeł do dómu. – Dy mogymy, tóż mogymy. I poszli zaś dalij zjyżdżać ze szwarnego kopca. Już to tam fajnie nie szło, ale jeszcze choć ze dwa razy se zjadymy.

Mieli byście widzieć ty zadki, jak prziszli do dómu. Objyma sie krew loła, tak zeszkrobane, poodziyrane, że ani na twardą ławe ni mógli siednyć, a mama ich jeszcze chciała zbić za to. Wymowali sie, że mieli pozwolóne i że dycki też to nima, jyny w niedziele, niż sie jeszcze krowy wyganio.

Obiadu mieli jyny połówke, bo wszycy już pojedli z jednej miski, a dziywczęta były tymu zgoła rade, bo sie im więcyj dostało. Tata sie musioł przimówić za nimi, co by też choć kapke niechali do tych dwóch drzików. Nó i kapke zostawili. Nie bardzo sie tego najedli, ale byli radzi, że choć nie oberwali miylokym, jako im mama groziła.

Po połedniu, jako to przeważnie u nich bywało, wszyscy se szli siednyć pod trześnie. Rosła tam tako przeokropnie wysoko dziko trześnia – czernica. Siodowała na nij chmora ptoków i raczyły sie słodkimi małymi trzesiynkami. Chłapcy też obiyrali, kiela jyny wlazło, ale ani to nie było poznać, tela tam tego było.

Bojko prawił, żeby ji za nic na świecie nie doł zeciąć, bo też tela jyny mają dobrego. Przidajno była na wszystki stróny. W lecie spały pod nią dziecka w dzichcie, obiyrało sie z nij, małe bo małe, ale trześnie, w zimie były kole nij łorstwie postawiane, a teraz, jako też je fajnie po całotydniowej utropie być se na chwile w ciyniu.

I tak cało rodzina siadła pod trześnią, a było ich szwarnie, bo dziewięć dziecek i tata Jędrys z mamą Zuzką. Dzisio sąsiedzi ku nim nie prziszli, bo mają dóma namowy.

Siedzą tak wszyscy, dziwają sie na dół na ceste, jako tam ludzie chodzą i naroz widzą, że chodniczkym kole lasa zmiyrzają ku nim jacysi ludzie, jakisi panoczek z paniczką. Letnicy isto, idą sie borocy spytać, czy by my im jaką izbeczke na lato nie najyli – Jędrys myśli. – Ale co? Każby my wziyli jizbeczke, dyć nas je tela. Doczkejmy przeca, co bedóm chcieć, dyć już są blisko – medytuje se cicho.

Dziecka sie bawiły i nie zawracały starym głowy, tóż spokojnie na dziwnych gości czakali.

A ci prziszli, pieknie pozdrowili i spytali sie, czy se też mogą siednyć. Śmiych broł Bojka, jak uwidzioł, jako panoczek nie umiy na ziym siednyć, jako paniczka podłożyła pod siebie jakisi papiór i jako sie dziwają na dziecka. W duchu se myśloł: – Czy jeszcze dziecek nie widzieli, czy co?

A gor óna. Ni mógła ani na chwile oderwać oczy od rozbawiónej grómadki na poły sagij (bo szkoda obleczynio, dyć je tak ciepło). Ze dwo mieli jyny koszulke, dwo byli sadzy, a ci drudzy jyny tak cosi niewiela mieli na sobie. Szykowni sie zdali, pomówili o kaj czym, wypytowali sie jedni drugich, ci z miasta sie dziwowali skrómnymu życiu tutejszych goroli, a Bojkowie sie ni mógli nadziwić, że tacy bogaci panowie, co mają jakąsi wile w Cieszynie, są jacysi niezadowolóni i że im jeszcze czegosi chybio.

– Na, czegóż jeszcze ni mocie? – odezwała sie z ciekawości Zuzka. – Dyć mocie taki strasznie szumne szaty, dwa pierściónki na palcach, złoty zygarek, złoty łańcuszek, a wasz panoczek taki fajne bóty, też zygarek, biołą koszule beztak we Wiydniu kupióną, cóż wóm też może jeszcze chybieć? – Paniczka sie smutno zamyśliła a potym z nij wypukło, że dzieci ni mają.

Zaroziutko ją Zuzka polutowałą i pomyślała: – Toć borocy. My zaś na nieurodzaj se ni mogymy narzykać. Je prowda, że nikiedy sie trzeba dość narozmyślać, co do gorka wrazić, coby sie tela gęb najadło, że obleczyni jedyn po drugim musi dodziyrać, że w lecie sie chodzi bez bótów, że sie spi aji na ławach pod kabotami, ale przeca, jak sie podziwóm na te grómadke, to mi tak jakosi ciepło na sercu. Wszyscy są zdrowi jak ryby, jyny że opolóni od słóneczka jako cygóni, to na razie nie szkodzi, dyć nie pujdymy śnimi na wystawe do miasta.

Rzecz sie naroz przerwała, bo przileciała dwuletnio Haniczka ku mamie i prawi: – Niedoble papu, nie doble ceśnie. – Mama odewrze mała gorsteczke i widzi, że „niedoble papu” są kozi bobki. Dziecko zbiyrało trześnie, co Jadam naschybowoł, ale wczora tam pochodziła koza i ciężko małymu było rozeznać, co je co. Paniczka zaczła krziczeć, wydziwiać, aż zrobią co z dzieckym, że trzeba go zawiyźć do dochtora i tak dali, że gdo wiy, co sie z nim stanie, ale mama nejspokojnij utrziła fortuchym uzoblaną gębulke i małą rączke i posłała go dali sie bawić.

– Nic sie mu paniczko nie stanie. Człowiek nie wiy, z czego stłóśnie. – Kręcili panowie głowami nad tą babską filozofią, w kóńcu sie odwożyli powiedzieć, po co prziszli. Nejprzód nieśmiało, potym coroz śmielij, mówili, że ich tu jedni ludzie z dołu posłali, że tu mocie więcyj dzieci, że możne byście nóm kiere dali. Miało by sie u nas strasznie dobrze, zaopatrzyni taki, jakigo se ani nie przedstawiocie, mógli by my aji do szkół potym posyłać, aji by my mu mógli nasz majątek kiedy odporęczyć. Dyć wy ich jeszcze dość mocie, a my nic ni mómy.

Obo Bojkowie zgoła onimieli. Tak szumną prziszłość by miało kieresi nasze dziecko, a tu cóż mają? Jyny drzina sie im rychtuje, jaktóż w lesie, jaktóż w polu, nieskorzi po słóżbach rozmaitych. Jakosi ni mógli hónym na to odpowiedzieć. Ale paniczka tak pytała, tak sie miłosiernie dziwała, że nejprzód sie opamiętoł Bojko.

– Na, jakiż to dziecko by miało być, małe, czy większe? – pyto sie Jędrys. – Ale dyć nóm to je jedno, widzymy, żeście porządno rodzina, widzymy, że dzieci są zdrowe, podarzóne, tóż nóm to je naprowde jedno. – Ale Zuzka jakosi ni mógła prziść do siebie. Tak ją to zaskoczyło, że nie poradziła nic wyjąkać. Jędrys sie na nie dziwoł i czakoł, co powiy. W kóńcu sie ji podarziło powiedzieć, że jeszcze sie rozmyślą, o kiere dziecko by sie obyli, i stanyło na tym, że se mają przijechać na prziszły tydziyń w niedziele.

Z radością i nadzieją w głosie, państwo sie pożegnali i odjechali kolasą, kiero na nich czakała na dole na ceście.

Nastała jakosi ciężko cisza. Już ani ptoszki tak wiesioło nie śpiywały, już ani słóneczko jakosi tak nie grzoło, a jałowiec, co był przi chałupie, o moc bardżyj pichoł. Poszli Bojkowie do dómu, a tu też to taki było. Obo o tym samym rozmyślali, ale nic nie mówili.

– To muszą być jacysi strasznie bogaci ludzie – wybąkoł po dłógim czasie Jędrys. – Muszą, muszą – prawi Zuzka. – Tóż co bedymy robić? – obiyma sie wyrwało z gęby. – Jo nie wiym. – Jo też nie wiym, ale słowo sie rzekło… – I tak już było do wieczora.

Po wieczerzi dziecka poszły spać, a starym sie nie chciało ani mówić. Było jak w marowni.

Poszli do chlywa, podoili krowy, zaszli na wode, kierej było w studni za mało i trzeba było nosić z potoka, a potym poszli spać. Zuzka jakosi dłógo rzykała, co chwila uciyrała nos, a Jędrys sie kręcił, że go dzisio strużok ucisko i że ni może usnyć. Ale po chwilce wszystko ucichło. Miesiączek sie wykuloł na niebo, kóniczki polne tak grały zawzięcie, jako by chciały cały świat przekónać, że rano bedzie mądrzejsze i nie trzeba sie już dzisio więcyj starać.

Jak już było chwila tak cicho, to Zuzka pocichutku wstała z łóżka i szła sie podziwać na każde dziecko z nadzieją, że ją cosi oświyci i że bedzie wiedzieć, kierego dać precz z chałupy. Ale nic, a nic ji ni mógło prziść do głowy. Nad każdym na chwiliczke postoła, słyszała, jako se rowno dychają, widziała, jako se spokojnie śpią, jaki mają rużowe liczka, i zaś sie wróciła do łóżka z myślą, że jutro z Jędrysym to wszystko omówią, bo dwo bedóm przeca jyny mądrzejsi jako jedyn.

Prziszło jutro, ale Jędrys nie chcioł wcale o tym ani słyszeć. Był zmierzły i otopulóny, tóż tymu dali pokój, dyć do niedziele je jeszcze dość daleko.

Dnie uciekały, a óni dali nie wiedzieli, kiere to dziecko mo na dycki już iść z chałupy. Zuzce sie serce kroło, jak pomyślała, że kierymusi z nich bedzie dować „z Bogym”, a Bojko cały czas myśloł, jako by z tego wytoczyć. Dyć sie prawie zgodzili na to, jakóż teraz chłopski słowo łómać? Niedziela sie zbliżała, a dziecka były jakby coroz szykowniejsze i milsze, sie zdało. – Mój ty smutku, jakóż to bedzie – myślą.

W sobote wieczór se wroz Jędrys ze Zuzką siedli i już naisto mieli osądzić, o kierego bedzie miynij dóma. Jędrys prawi – Ci dwo nejstarsi, choć drzicy, ale szwarnie mi już pumogają – ci ni!

A Zuzka na to – Zaś ci najmłodsi, jakóżby bez mamy byli. Jeweczka postrzednio? Dyć to sie tak do mnie tuli, jak ji włoseczki rano czoszę, aż ciepło od nij idzie. Ta ni! Helynka też ni! Óno ci aji bóty opucuje, jak są uglinióne, co tak cie mo rado. Adasiek? Z niego beje kiejsi jakosi pociecha, bo sie jyny kole gospodarki plecie i wszystko go dóma cieszy, czy kurczęta, czy kóźloczek, dyć aji pies go mo ze wszystkich nejraczyj. Tyn też ni! A to nejmiynsze je jeszcze przi piersi, o tym już ani nie mówmy.

I tak jednego po drugim przebiyrali, przebiyrali, aż Jędrys porwoł sie z ławy i uciyk ze słowami: – Wybiyrej sama!

Miała też to Zuzka straszną noc. Chodziła od jednego ku drugimu, na każdego sie z żalym dziwała, w myśli na sie przezywała, że taki matczysko by ni miało wcale chodzić po świecie, co sie zgodziło dziecko dać kómusi, jako kąsek brutwanioka albo małego kocura. Nic nie wymyśliła.

Ale rano w niedziele wstała z łóżka z gotowym planym. Dziecka nic o tym nie wiedziały, że o jejich losie mo zadecydować jedna jedyno chwila.

Po połedniu państwo przijechali z paczkami, paczuszkami, dlo wszyckich dziecek cosi prziwiyźli, uśmiychnióni z półlitrym fajnej rozolki i wlyźli do chałupy. Bojko drugą stróną przez chlyw uciyk.

Przeokropnie byli zdziwióni, jak im Zuzka powiedziała, że żodnego z dziecek nie poradzi ożalić i żodnego im ni może dać. Panoczek sie szwarnie nasmolił i już mioł jakisi niepiekne słowa na języku, ale óna sie na niego podziwała z wyrzutym i zesłósznioł.

Powiedziała im Zuzka, jako co, jaki każdy je, jako wszyscy do kupy sie mają radzi, że możne by nie było dobre tak rodzine targać, a óna jako mama miała by wielką dziure w sercu, a wiecznie by tego możne lutowała. Prawiła im, że aż se wszystko wezną spatki, co prziniyśli, strasznie ich pytała, coby sie nie gniwali, że możne gdosi bedzie taki, co podaruje albo aji sprzedo swoje dziecko. Na kóńcu sie żałośnie rozpłakała.

Panoczek stoł jak wryty, jak gdyby go gdo w słup zamiynił, nie wiedzioł, co powiedzieć, ale pani sie kapke spamiętała i na pocieszyni powiedziała Zuzce, choć ze łzami w oczach, że sie bardzo nie gniwają, że po teraz byli bez dzieci, to też jeszcze prawie dzisio nie muszą ich mieć i że możne bedóm dali chladać takigo, gdo by doł dziecko „za swe”. Tak sie tymu kiejsi mówiło.

Wszycki paczki Bojkóm zostawili, a jak sie Zuzka wzbraniała, to pani ji zaszeptała: – To mocie za to, żeście są tako dobro matka.

Jak wychodzili z dómu, to pani jeszcze na progu powiedziała do swojigo: – No, mama je mama, nic sie nie do robić.