Zaprowadzi nas „gimpel” na manowce? (opinia)

W tytule jednego z artykułów na naszym portalu pojawiło się słowo gimpel. Natychmiast uwagę na to zwrócił nam Mariusz Wałach.

Zadał pytanie, czy dobrym kierunkiem jest używanie w mediach słowa gimpel, które jego zdaniem jest bohemizmem. Stwierdził, że jest to kolejny kroczek do czechizacji i propagacji tustelanizmu.

Ma rację? Również w polskich mediach pojawia się określenie gimpel, wystarczy poszukać. Nazwę „Gimpel” noszą kluby sportowe, gazetki szkolne. 

Z drugiej strony mamy też czeskie słowo gympl i nawet czeski film „Gympl”. 

O sprawę zapytaliśmy też Ireneusza Hyrnika, który prowadzi u nas „Pogotowie Językowe”. Oto, co napisał:

Gimnazjum w starożytnej Grecji było miejscem ćwiczeń gimnastycznych (gr. γυμνάσιον gymnasion). Już od czasów renesansu można się spotkać z określaniem szkół jako gimnazjum. Chodziło o szkoły, które przygotowywały swoich uczniów do kontynuowania nauki na uniwersytecie.

W Austro-Węgrzech gimnazjami nazywano szkoły ponadpodstawowe, zwłaszcza o profilu humanistycznym, których ukończenie uwieńczone było egzaminem maturalnym.

Od 1918 roku Polsce w tym znaczeniu używano nazwy liceum albo liceum ogólnokształcące. Jednak na terenach byłego zaboru austriackiego oraz na Śląsku Cieszyńskim pozostawało w użyciu popularne określenie gimnazjum, pomimo użycia w oficjalnej nazwie szkoły liceum ogólnokształcące.

W całej Polsce wśród nie tylko młodzieży spopularyzowało się jednowyrazowe określenie ogólniak. Na terenach, gdzie żywe jeszcze było określenie gimnazjum, w roli jednowyrazowego określenia „młodzieżowego” używano często słowa gimpel.

Dowodem tego niech będzie chociażby Liceum Ogólnokształcące im. M. Wadowity, którego absolwenci (m.in. Karol Wojtyła, Emil Zegadłowicz) nazywali je gimplem właśnie (http://www.gazetakrakowska.pl/wiadomosci/malopolska-zachodnia/a/z-dyplomem-tej-szkoly-mozesz-zostac-papiezem-gimpel-konczy-150-lat,10614276/).

Według słownika Wörterbuch der deutschen Lehnwörter im Teschener Dialekt des Polnischen autorów Thomasa Menzela, Gerda Hentschela gimpel jest czechizmem używanym w gwarze cieszyńskiej (http://www.bkge.uni-oldenburg.de/download/woerterbuch-teschenerdialekt/woerterbuch-g.pdf).

Oczywiście żywotność słowa gimpel na Zaolziu podtrzymuje czeskie gympl. Trudno jednak będzie to słowo z języka młodzieży wyrugować, jeśli ktokolwiek chciałby się takiego zadania podjąć.

Polski odpowiednik gimnazjum przestanie w niedługim czasie istnieć a odpowiednik jest to tylko równobrzmiący (homofoniczny), ponieważ w Polsce gimnazjum w obecnej postaci jest raczej tym, czym wyższy stopień szkoły podstawowej u nas.

Nie odrzucam nazywania Gimnazjum Polskiego w Czeskim Cieszynie przez młodzież gimplem. Dodatkowo graficznie można podkreślić polskość tej placówki używając np. loga gim.pl.

Jakie jest wasze zdanie? Należy zwalczać określenie gimpel?

[yop_poll id=”21″]