MUR o gwarze

„Dowody polskości gwary cieszyńskiej” przedstawiła 9 stycznia w auli Gimnazjum Polskiego w Czeskim Cieszynie podczas spotkania Międzygeneracyjnego Uniwersytetu Regionalnego Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego dr nauk humanistycznych Bożena Szymon, autorka publikacji „Gwary Zaolzia”.

Powróciła na Zaolzie „latoś” – to gwarowe słowo posłużyło jej jako egzemplifikacja tezy mówiącej, że jeśli w języku ogólnonarodowym jakiś wyraz ginie, pozostaje w regionalnych odmianach polszczyzny – po wielu latach przerwy. Przyjeżdżała tu w latach 1980-1998, zbierała materiały do pracy doktoranckiej, a przede wszystkim, jak stwierdziła, doznała dużej dawki patriotyzmu.W swym wykładzie przypomniała najpierw chlubne karty z dziejów Polski, o których coraz rzadziej się mówi. Wskazała na mechanizmy manipulacyjne wypaczające historię. Przypomniała, w jakich granicach znajdował się kiedyś Śląsk.

Przeprowadziła charakterystykę systemu języków, począwszy od epoki języka praindoeuropejskiego, przez prasłowiańszczyznę po współczesne grupy językowe w Europie, opisała polszczyznę na tle innych języków. – Mówię o tym, żebyście widzieli, skąd wyszliśmy – tłumaczyła słuchaczom.– Gwary dzielimy na innowacyjne i archaiczne, śląszczyzna jest bardzo obfita w archaizmy – stwierdziła. Zwróciła uwagę m.in. na samogłoski nosowe, zmiękczenia, głoski ś, ć, ź, dź, ł, które odróżniają język polski do czeskiego, i sonanty, których znów brakuje w polszczyźnie. Wymieniła stare dokumenty z obszaru Śląska, w których znajdziemy owe cechy polszczyzny, przytoczyła nazwy własne z terenu Zaolzia, które stanowią onomastyczne dowody polskości regionu.

Poświęciła również wiele uwagi słownikom gwary i pracom naukowym, które podejmowały tematy języka ludu śląskiego, począwszy od „Słownika dialektycznego Śląska Cieszyńskiego” Andrzeja Cinciały, przypomniała nazwiska współczesnych lingwistów, wywodzących się z Zaolzia. – Jesteśmy Polakami wśród Słowian, Ślązakami wśród Polaków, to ważna dla nas hierarchia – podkreśliła na koniec.

(CR)