Magiczny wymiar teatru

CIESZYN, CZESKI CIESZYN / W następną sobotę Scena Polska Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie przedstawi premierę sztuki „Obora” Helmuta Kajzara. Spotkanie poświęcone życiu i twórczości związanego ze Śląskiem Cieszyńskim autora dramatu, z udziałem reżysera spektaklu Janusza Klimszy, odbyło się 12 stycznia w Bibliotece Miejskiej w Cieszynie.

Uczestników spotkania, wśród których nie zabrakło dyrektora Teatru Cieszyńskiego Karola Suszki i kierownika artystycznego Sceny Polskiej Bogdana Kokotka, którzy notabene także grają w „Oborze”, przywitała dyrektor Biblioteki Miejskiej Izabela Kula.

Sylwetkę Helmuta Kajzara przybliżyła obecnym Mirosława Pindór z Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Pokazane zostały też fragmenty nagrań z wypowiedziami Kajzara i jego współpracowników.

Helmut Kajzar (1941-1982) był reżyserem i pisarzem, eseistą, teoretykiem teatru, krytykiem teatralnym, tłumaczem i wychowawcą pokolenia młodych aktorów. Mirosława Pindór przytoczyła cytat z wywiadu, którego udzielił Kajzar „Zwrotowi” w 1971 r: „Praktycznie i przede wszystkim jestem reżyserem, potem dopiero zabawiam się w krytyka i autora”.

– Jego twórczość bardzo silnie związana jest ze Śląskiem Cieszyńskim, jest to miejsce jego urodzenia, jego dorastania, nauk pobierania, a także miejsce ostatecznego powrotu – mówiła Pindór. Kajzar urodził się w Bielsku, a pochowany jest w Cieszynie.

Teatr miał mu umożliwić poznanie swojego prawdziwego oblicza, był bowiem ciągle na etapie poszukiwania, kim naprawdę jest. Nie zgadzał się na teatr instytucjonalny, mieszczański, przeciwstawiał mu teatr wsłuchany we współczesność, stawiający bolesne diagnozy, żywy i ciągle obecny. Taki właśnie usiłował realizować.

Zadebiutował w eksperymentalnym Teatrze 38 w Krakowie, gdzie na UJ studiował filozofię i filologię polską. Po studiach reżyserskich w warszawskiej PWST pracował w teatrach wrocławskich, głównie w Teatrze Współczesnym.

Nawiązał współpracę ze scenami eksperymentalnymi, przede wszystkim w Niemczech i Szwecji. Reżyserował tam m.in. sztuki Tadeusza Różewicza, Sławomira Mrożka.

– Kajzar całe życie przemierzył z magnetofonem kasetowym – tłumaczyła Pindór. – Nagrywał wszystko, ponieważ zgodnie ze swoją definicją manifestu teatru metacodzienności starał się doszukiwać w codzienności okruchów metafizyki.

Najbardziej znaną sztuką Kajzara jest „Paternoster”, która mocno osadzona jest w realiach Śląska Cieszyńskiego, podobnie jak „Obora”. Inne to np. „Gwiazda”, „Rycerz Andrzej”, „Samoobrona”, „Włosy błazna” czy niedokończony już „Król Dawid”.

– Po raz pierwszy spotkałem się z Kajzarem – mówił następnie reżyser Janusz Klimsza – czytając jego książkę, to było jeszcze na studiach. Natomiast pierwsze spotkanie zawodowe było parę lat temu w teatrze Arena w Ostrawie, gdzie z kierownikiem literackim Tomášem Vůjtkiem przygotowaliśmy kompilację dwu jego sztuk związanych właśnie z tą ziemią, „Paternoster” i „Obora”.

– Kiedy czytałem książkę Kajzara „Sztuki i eseje”, wydawał mi się moim mentorem, ponieważ wtedy, a miałem lat dwadzieścia parę, ja też podzielałem tę jego niewiarę w teatr instytucjonalny. Paradoksalnie okazuje się, że teatr mieszczański w tej chwili go w pewien sposób promuje, przywraca – tłumaczył Klimsza.

Teatr prawdziwy, o którym mówił Helmut Kajzar, to zdaniem Klimszy bezpośrednia możliwość komunikacji, teatr spotkania ludzi między sobą. Spotkanie owo samo w sobie ma wymiar magiczny.