Rok 2021 rokiem Stanisława Lema

We wrześniu 2021 roku przypada setna rocznica urodzin Stanisława Lema. W związku z tym Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2021 Rokiem Stanisława Lema, doceniając tak poczesne miejsce pisarstwa Stanisława Lema w literaturze XX wieku i jego znaczenie dla rozwoju kultury polskiej i światowej.

Wiele różnych środowisk przygotowuje mnóstwo imprez przypominających Stanisława Lema – najwybitniejszego polskiego pisarza science fiction, filozofa, futurologa, krytyka literackiego i najchętniej przekładanego polskiego autora w historii (przełożono jego książki na 49 języków w łącznym nakładzie 40 mln egzemplarzy). Uruchomiono internetową stronę www.roklema.pl, na której zbierane są wszystkie wydarzenia zaplanowane w związku z 100. rocznicą urodzin Stanisława Lema.

Kongres Futurologiczny 2021

We wrześniu br. w Krakowie odbędzie się ogólnopolska konferencja poświęcona fantastyce naukowej oraz futurologii pod nazwą „Kongres Futurologiczny 2021”.

Do udziału w konferencji zaproszeni zostali zarówno naukowcy zajmujący się dziedzinami związanymi z rozwojem przyszłych technologii, jak i twórcy kultury nawiązujący w swojej twórczości do fantastyki naukowej – pisarze, literaturoznawcy, graficy, plastycy, a także autorzy oraz producenci gier komputerowych.

Udział gości zagranicznych i włączenie do przygotowania kongresu Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) nadaje temu wydarzeniu międzynarodowy charakter.

„Planeta Lem”

W ubiegłym roku wyłoniono zwycięski projekt międzynarodowego konkursu architektonicznego na projekt Centrum Literatury i Języka „Planeta Lem”. Nowa placówka kulturalna stanie w Krakowie na terenie dawnego Składu Solnego na Zabłociu do 2023 roku. Centrum ma być poświęcone głównie osobie i twórczości Stanisława Lema, ale znajdzie się tu również wystawa na temat języka polskiego.

„Planeta Lem” to m.in. nowoczesna sala wielofunkcyjna z przeznaczeniem na organizowane w Krakowie wydarzeń literackich, przestrzeń na wystawy poświęcone literaturze i językowi, ogólnodostępna mediateka i kawiarnio-księgarnia. Ponadto będzie to centrum operacyjne dla programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.

Lem w naszym Układzie Słonecznym

Nazwiskiem pisarza nazwano ulice w niektórych miastach (np. Krakowie, Wieliczce), Lem jest patronem kilku szkół (np. Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Lema w Kowarach).

Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 1992 roku nazwała jego imieniem planetoidę nr 3836. Planetoida (3836) Lem należąca do pasa głównego asteroid została odkryta we wrześniu 1979 roku. Słońce okrąża w ciągu 3 lat i 128 dni w średniej odległości 336 milionów kilometrów (orbita okołosłoneczna planetoidy Lem znajduje się między orbitami planety Mars i Jowisz). Aktualne położenie i informacje o planetoidzie Lem znajdują się na tutaj.

W naszym Układzie Planetarnym znajdziemy również bohaterów z książek Lema. Imieniem Ijon Tichy nazwano w 2013 roku planetoidę (343000) Ijontichy. W 2018 roku zaś Międzynarodowa Unia Astronomiczna zdecydowała się nazwać różne struktury na powierzchni Charona, największego księżyca Plutona. Nazwy dużych kraterów upamiętniają w szczególności wielkich podróżników z literatury fantastyki. Wśród krateru Nemo (bohater powieści Juliusza Verne’a) czy krateru Dorothy (bohaterka powieści dla dzieci o podróżach do magicznego świata Oz) znajdujemy krater Pirx (jeden z najbardziej znanych bohaterów w twórczości Stanisława Lema).

Lem na orbicie okołoziemskiej

W ramach kanadyjsko-austriacko-polskiego projektu BRITE w Centrum Badań Kosmicznych w Warszawie zbudowano dwa satelity naukowe służące do obserwacji najjaśniejszych gwiazd w naszej Galaktyce. Pierwszy – Lem został umieszczony na orbicie okołoziemskiej w listopadzie 2013 roku, drugi innowacyjny Heweliusz w sierpniu 2014 roku.

Satelita Lem (sześcian o boku 20 cm i wadze 7 kg) jest drugim sztucznym satelitą w całości zbudowanym w Polsce (pierwszym był studencki satelita PW-Sat) i równocześnie pierwszym polskim satelitą naukowym.

Poczta polska wprowadziła do obiegu w 2011 roku znaczek oraz kopertę upamiętniające to wydarzenie.

Aktualne położenie satelity Lem w czasie rzeczywistym znajdziemy tutaj.

Gwiazda Solaris i planeta Pirx

Z okazji setnej rocznicy powstania Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU) zaplanowano szereg ciekawych projektów realizowanych przez cały rok 2019 pod nazwą IAU100 i hasłem „100 lat pod wspólnym niebem”. Bardzo popularnym był globalny konkurs IAU100 NameExoWorlds, w ramach którego wyłonione zostały nazwy dla planet pozasłonecznych. Każdy kraj otrzymał prawo nazwania jednej planety i jej gwiazdy widocznej z danego kraju. W tym celu przeprowadzone zostały krajowe konkursy, a nazwę mógł zgłosić każdy.

W grudniu 2019 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosiła wyniki konkursu na nazwy planet pozasłonecznych. Od tej pory w kosmosie będzie gwiazda o nazwie Solaris i planeta nazwana Pirx. Nazwy wyłonione w konkursie mają status oficjalnych i będą używane równolegle z oznaczeniami naukowymi obiektów.

Nazwa Solaris nawiązuje do tytułu powieści Stanisława Lema. W powieści wydanej w 1961 roku Solaris to planeta pokryta przez olbrzymi ocean. Jednak w konkursie IAU100 NameExoWorlds nazwę tę nadano gwieździe. (Zbudowany w Krakowie synchrotron nosi również nazwę Solaris). Z kolei Pirx jest postacią z twórczości Lema, znaną np. ze zbioru opowiadań „Opowieści o pilocie Pirxie”.

System przyznany Polsce do nazwania nosił do tej pory oznaczenie BD+14 4559. Takie miano miała gwiazda, z kolei planetę oznaczano BD+14 4559 b. Według najnowszych analiz planeta ma masę 1,04 masy Jowisza i promień 1,23 promienia Jowisza. Swoją gwiazdę okrąża co 269 dni ziemskich. Gwiazda Solaris z planetą Pirx znajduje się w odległości 161 lat świetlnych, a na niebie widoczna jest w gwiazdozbiorze Pegaza. Solaris można dostrzec już przy pomocy lornetki lub niewielkiego teleskopu, jest widoczna z naszych terenów.

Roman Strzondała