Odlotowa wystawa. W Muzeum Śląska Cieszyńskiego otwarto wystawę pt. „Pamiątki po Piastach cieszyńskich w 400-lecie wygaśnięcia książęcej linii”

CIESZYN / W Muzeum Śląska Cieszyńskiego oglądać można nową wystawę. Zobaczyć na niej można nieliczne, za to niezwykle cenne pamiątki po Piastach cieszyńskich. Najznamienitszym spośród prezentowanych eksponatów jest chorągiew z 1605 roku, ufundowana przez księcia Adama Wacława na pamiątkę jego udziału w walkach na Węgrzech i Morawach. Ekspozycję „Jak obumarłe drzewo. Pamiątki po Piastach cieszyńskich w 400-lecie wygaśnięcia książęcej linii” przygotowali Jan Paweł Borowski i Zofia Jagosz-Zyrzycka.

Świadomy testament i ostatni przedstawiciel męskiej linii

400 lat temu, podczas powrotu z oblężenia Bredy w Niderlandach, książę Fryderyk Wilhelm Cieszyński zatrzymał się wraz ze swoim orszakiem w gospodzie Der Gülich w Kolonii. Zachorował, a 19 sierpnia, między godziną 7:00 a 8:00, przeczuwając zbliżającą się śmierć, w obecności świadków podyktował testament. Zapisał w nim księstwo cieszyńskie swej siostrze, Elżbiecie Lukrecji. Było to działanie wbrew czeskiemu prawu lennemu, jednak możliwe dzięki przywilejowi uzyskanemu przez księcia Kazimierza II w 1498 roku u króla Władysława Jagiellończyka, zezwalającemu na dziedziczenie księstwa także w linii żeńskiej do czwartego pokolenia.

Jak wyjaśnia Jan Paweł Borowski – kurator wystawy – testament księcia Fryderyka Wilhelma był aktem niezwykłej woli młodego człowieka, który w obliczu śmierci świadomie zapisał swoje księstwo siostrze, mimo że oznaczało to złamanie obowiązującego prawa lennego. Dzięki temu księżna Elżbieta Lukrecja mogła przejąć władzę, choć jej syn nie mógł już objąć tronu.

Koniec książęcego panowania

Książę zmarł 23 sierpnia 1625 roku. Jego szczątki sprowadzono do Cieszyna i pochowano w kościele dominikanów. Po śmierci księżnej w 1653 roku księstwo, jako obumarłe lenno Korony Czeskiej, przypadło Ferdynandowi IV Habsburgowi.

Piastowie Cieszyńscy nie wyginęli całkowicie — książę Adam Wacław miał nieślubnego syna, Wacława Gotfryda. Mimo poparcia Elżbiety Lukrecji, cesarz nie uznał jego praw do tronu, nadając mu tytuł barona von und zu Hohenstein. Linia baronowska wygasła w 1706 roku po śmierci barona Ferdynanda. Jego ciotka, baronowa Anna Maria, zmarła w 1714 roku jako ostatnia potomkini rodu.

Piastowski orzeł i chorągiew z 1605 roku

Wystawa „Jak obumarłe drzewo” prezentowana jest w Sali Rzymskiej pałacu Larischów, siedzibie Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Zgromadzono na niej obiekty związane z Piastami cieszyńskimi: zabytki archeologiczne z wykopalisk na Wzgórzu Zamkowym, w dawnej siedzibie Elżbiety Lukrecji oraz kryptach piastowskich przy kościele św. Marii Magdaleny. Wśród nich znajdują się kafle i posadzki z motywem orła górnośląskiego, monet, pieczęci, medali i kamiennych tarcz z herbem dynastii.

Najbardziej spektakularnym eksponatem jest chorągiew z 1605 roku, ufundowana przez księcia Adama Wacława w związku z jego udziałem w walkach na Węgrzech i Morawach. Jak podkreśla kurator, jest to unikalny w skali kraju piastowski artefakt. Chorągiew, zgodnie z wymogami konserwatorskimi, prezentowana jest w specjalnie zaprojektowanej, poziomej gablocie. Została w niej umieszczona po latach przechowywania w bezkwasowym pudle.

Nowoczesna ekspozycja i konserwatorskie wyzwania

– Myśleliśmy o tej wystawie już od lat, ale dopiero pozyskane środki pozwoliły ją zrealizować – mówiła podczas otwarcia Irena French, p. o. dyrektor placówki, podkreślając, że ekspozycja została zrealizowana dzięki dotacjom z programu rządowego oraz wsparciu Funduszu Promocji Kultury, a istotny wkład finansowy w realizację projektu miało także Starostwo Powiatowe w Cieszynie, organizator Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

Gabloty ekspozycyjne, w tym specjalna gablota na chorągiew, powstały przy współpracy firm z Warszawy i Bielska-Białej, a ich projekt, aranżacja i koordynacja produkcji to dzieło pracowni 7Muz. Samo wieko gabloty na chorągiew waży 130 kg! Dla pokazania malowanego rewersu tego pięknego eksponatu zaprojektowane i wykonane zostało na dnie gabloty lustro. Sam artefakt przez ostatnie lata przechowywany był w wykonanym na zamówienie, bezkwasowym pudle firmy Beskid Plus.

Zabytki z rezydencji i nekropolii

Cennym uzupełnieniem wystawy są również zabytki archeologiczne, których wybór i opracowanie przygotowała współkuratorka ekspozycji, Zofia Jagosz-Zyrzycka. Prezentowane obiekty pochodzą z badań prowadzonych na Wzgórzu Zamkowym, w przyrynkowej rezydencji Elżbiety Lukrecji oraz z krypt przy kościele św. Marii Magdaleny.

Wśród nich znalazły się m.in. płytki posadzkowe z herbem Piastów Cieszyńskich i inicjałami księżnej Elżbiety czy fragmenty kafli piecowych z datą 1625, odnoszącą się do roku przejęcia przez nią władzy. Pokazano także późniejsze naczynia kuchenne oraz przedmioty codziennego użytku, pochodzące z siedziby Elżbiety Lukrecji przy obecnej ul. Szerokiej w Cieszynie. Ekspozycji towarzyszą również plansze z widokami dawnego Cieszyna, w tym przerys z lat 30. XX wieku, przedstawiający miasto w XVII wieku.

Wystawa jest odlotowa, tak, jak ten orzeł

— Wystawa jest odlotowa, tak, jak ten orzeł z chorągwi — podsumowała po wernisażu Ewa Świder-Grobelna z warszawskiej pracowni 7 muz. Najbliższą okazją do zwiedzenia wystawy jest dzisiejsza (23 maja) Cieszyńska Noc Muzeów. Ekspozycję zwiedzać będzie można w godzinach 19:00 – 24:00.

Program Cieszyńskiej Nocy Muzeów

Muzeum Śląska Cieszyńskiego, ul. Regera 6
19.00 Inauguracja 16. Cieszyńskiej Nocy Muzeów
19.05, 20.00 Salwy armatnie Cieszyńskiego Bractwa Kurkowego
19.00-24.00 Curia Nostris Tessinensis – XIV-wieczny dwór Piastów cieszyńskich i życie książęcych dworzan – Chorągiew Księstwa Cieszyńskiego, piwnica muzealna
19.00-24.00 Na skrzyżowaniu dziejów i kultur – ekspozycja stała
19.00-24.00 Jak obumarłe drzewo. Pamiątki po Piastach Cieszyńskich w 400-lecie wygaśnięcia książęcej linii – wystawa czasowa, Sala Rzymska
19.45, 20.45, 21.45, 22.45 Tajemnica napoleońskiego Orlątka – prezentacja
20.00, 21.00, 22.00, 23.00 Szafa grająca Kalliope – prezentacja
19.00-23.00 Harfy i flety – muzyka dawna we wnętrzach pałacowych

Pozostałe placówki, które otworzą dziś swe podwoje dla zwiedzających:

1. Hufiec Ziemi Cieszyńskiej ZHP
ul. Żwirki i Wigury 2
www.cieszyn.zhp.pl
18.00-23.00 Olga i Andrzej Małkowscy – twórcy harcerstwa polskiego
Kroniki harcerstwa na Śląsku Cieszyńskim
Szlakiem Hestii – wystawa fotografii podróżniczej m.in. z Mazur, Gór Izerskich i Węgier
18.00-23.00 Gra oparta o techniki harcerskie

2. Muzeum Protestantyzmu
Kościół Jezusowy, pl. Kościelny
www.muzeumprotestantyzmu.luteranie.pl
18.00-24.00 Historia Reformacji na Śląsku Cieszyńskim – ekspozycja stała
18.00, 19.30, 20.30, 21.30, 23.00 Oprowadzanie po ekspozycji stałej
18.00-24.00 Kancjonały ks. Jerzego Heczki w zbiorach Biblioteki Tschammera w 200-lecie urodzin autora – wystawa
19.00, 20.00, 21.00, 22.00 Prezentacje organowe – Joanna Lazar-Chmielowska i Wojciech Wantulok
19.20, 19.40, 20.20, 20.40, 21.20, 21.40 Zwiedzanie wnętrza organów z przewodnikiem w grupach maksymalnie 10-osobowych – rezerwacja miejsc do 23.05 do godz. 17.00 tel. 502 495 835
-Kącik z atrakcjami dla dzieci

3. Muzeum Sióstr Boromeuszek
Górny Rynek 6, wejście od ul. Wyższa Brama
19.30, 20.30, 21.30 Kaplica św. Rodziny i Muzeum – zwiedzanie z przewodnikiem w grupach max 30 osób

4. Sąd Rejonowy w Cieszynie
ul. Garncarska 8
https://cieszyn.sr.gov.pl/
18.00, 18.30, 19.00, 19.30 – symulacja rozprawy dla dzieci klas I-III Kradzież klocków ze sklepu z zabawkami, sala 133 – grupy maksymalnie 15 dzieci (opiekunowie mogą być obecni), obowiązują zapisy (konieczne uzyskanie maila zwrotnego) email: dorota.wojtal@cieszyn.sr.gov.pl
18.00, 18.20, 18.40, 19.00, 19.20, 19.40 – oprowadzanie po budynku w grupach maksymalnie 30 osób, nie obowiązują zapisy

6. Café Muzeum
ul. Regera 6
www.facebook.com/CafeMuzeum.Cieszyn
czynne do 24.00 Deser: Pistacjowy Sennik

8. Urząd Miejski w Cieszynie
Rynek 1
www.cieszyn.pl
19.00, 20.00, 21.00, 22.00, 23.00 – zabytkowa sala sesyjna ratusza (Rynek 1, II piętro) – zwiedzanie sali z przewodnikiem

9. Cieszyński Ośrodek Kultury – Dom Narodowy
Rynek 12
www.domnarodowy.pl
18:00-22:00
Zabij się – rysunki Adama Sikory (wystawa w ramach Kina Na Granicy), Miejska Galeria Sztuki Współczesnej 12
Barwy Galicji – malarstwo, grafika, poezja Jerzego Wojtowicza (wystawa w ramach Dni Kultury Żydowskiej), Galeria Ceglana
Sercem malowane – wystawa prac i eksponatów Antka Szpyrca, Centrum Folkloru Śląska Cieszyńskiego
19.00 Spektakl w wykonaniu Sceny Otwartej COK, wstęp wolny

10. Konwent Zakonu Bonifratrów
pl. Londzina 1
20.00, 21.00, 22.00, 23.00 Biblioteka klasztorna i kościół – zwiedzanie z przewodnikiem, zbiórka przy furcie klasztornej

11. Izba Cieszyńskich Mistrzów
Stary Targ 2
19.00-24.00 Mistrzowie Dawnego Rzemiosła – prezentacje tradycyjnego rusznikarstwa

12. Biblioteka Miejska w Cieszynie
ul. Głęboka 15
www.biblioteka.cieszyn.pl
18.00-22.00 Kiermasz książki używanej (wietrzenie magazynu), parter
19.00-21.00 Wytwórnia (o) zmroku – warsztaty plastyczne dla dzieci, parter
19.00-21.00 Kiermasz książki przeczytanej dla dzieci i młodzieży, parter

13. Muzeum Drukarstwa w Cieszynie
ul. Głęboka 50
www.muzeumdrukarstwa.pl
18:00-22:00 Zwiedzanie Muzeum Drukarstwa

14. Zamek Cieszyn / Transgraniczne Centrum Informacji Turystycznej
ul. Zamkowa 3, Zamkowa 1
www.zamekcieszyn.pl
18.00-24.00 Wejście na Wieżę Piastowską i do Rotundy śś. Mikołaja i Wacława
19.00-23.00 Fotobudka przy replice tramwaju TCIT
20.00, 21.00, 22.00 Ognisko niezwykłych opowieści – w krainie legend i podań
19.00, 20.30, 22.00 Oprowadzanie po Zamku, start przy różowym jelonku
18.00-24.00 Gra terenowa po Górze Zamkowej – karty do odbioru w TCIT

15. Arcyksiążęcy Browar Zamkowy Cieszyn
ul. Dojazdowa 2 (wejście od strony Zamku)
https://browarcieszyn.pl/
19.00-23.00 Zwiedzanie z przewodnikiem, wejście co 20 minut

16. Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich
ul. Frysztacka 2
18.00-24.00 Wystawa stała muzeum i plenerowa – pokaz pojazdów zabytkowych
Przynieś-zabierz – kiermasz bezpłatnej książki historycznej
19.30 Tadeusz Reger – socjalista, patriota, obrońca Polaków z Zaolzia – prelekcja Remigiusza Okraski, salka konferencyjna

16. Galeria w Bramie na Cieszyńskiej Wenecji
Przykopa 17, Dom Rzemieślnika z 1790 roku (przejście od strony ul. Zamkowej wzdłuż Alei Łyska)
www.galeriawenecjacieszyn.com
17.00-23.00 Sztuka Udomowiona – zwiedzanie wystaw, omówienie prac i technik, historii miejsca,
możliwość zakupienia prac

17. Głos Ziemi Cieszyńskiej
ul. Chrobrego 21
https://gzc.cieszyn.pl/
19.00-22.00 70-lecie tygodnika – spotkania z twórcami oraz prelekcje:
Historia i współczesność gazety na przestrzeni 70 lat
Tydzień zamknięty w 32 stronach – kulisy pracy redakcji
Zatrzymać czas na papierze – fotografia prasowa w tygodniku
Maszyna pisząca czy AI? Przyszłość lokalnej prasy
Wystawa sprzętu fotograficznego i maszyn do pisania, quiz wiedzy z niespodziankami, prezentacja
archiwalnych roczników, w tym oryginalnego, pierwszego wydania „Głosu” z 1955 roku