Dziś 20 marca 2025 o godzinie 10:01 u nas obowiązującego czasu Słońce, w swojej drodze na północ, znalazło się dokładnie nad równikiem niebieskim. Przecinając go w punkcie równonocy wiosennej, przechodzi wtedy z półkuli południowej nieba na północną. Na północnej półkuli Ziemi rozpoczęła się astronomiczna wiosna.
Chyba wszyscy cieszymy się z faktu, że po tegorocznej zimie, która miała bardzo mało pogodnych, słonecznych dni, przychodzi wyczekiwana wiosna. Aura ostatnich dni fakt ten niepodważalnie potwierdza. Marzec to okres najszybszego wydłużania się dnia w ciągu roku. Dni w marcu stają się nie tylko równe nocom, ale od równonocy wiosennej stanowią większą część doby. Za oknem czuć już powiew wiosny, która wreszcie dziś oficjalnie nadeszła.
Nareszcie wiosna!
Ta astronomiczna rozpoczyna się dzisiaj 20 marca 2025. Wiosna meteorologiczna trwa już od początku marca, a kalendarzowa zaczyna się jutro. Ale to właśnie zjawiska obserwowane na niebie od zawsze wyznaczają ludziom zmieniające się pory roku. Astronomiczne pory roku są ściśle powiązane z obiegiem Ziemi wokół Słońca.
Ponieważ oś ziemska jest nachylona, przez większość dni w roku albo północna, albo południowa półkula Ziemi otrzymuje więcej promieni Słońca. Wyjątkiem są dwa dni nazywane równonocą – wiosenną i jesienną. Tego dnia promienie Słońca padają prostopadle na równik i cała kula ziemska oświetlona jest równomiernie. Długość dnia i nocy zrównują się na całej Ziemi i teoretycznie tego dnia wszędzie trwają po 12 godzin. Teoretycznie, bo zjawisko refrakcji, czyli ugięcia promieni Słońca w atmosferze, trochę zaburza tę równowagę.
Dla astronomów równonoc to nie tylko dzień, ale dokładny moment, kiedy Słońce znajdzie się w punkcie, w którym ekliptyka przecina równik niebieski. Ekliptyka to płaszczyzna ziemskiej orbity, więc w tej płaszczyźnie po niebie porusza się Słońce w ciągu roku (dlatego ekliptyka bywa również nazywana pozorną drogą Słońca na niebie), natomiast równik niebieski możemy sobie wyobrazić jako odwzorowanie równika ziemskiego, tylko że na niebie – dzieli on sferę niebieską (i widziane na niej gwiazdozbiory oraz inne zjawiska) na dwie półkule: południową i północną.
Te dwa okręgi przecinają się w dwóch miejscach, nazywanych punktem Barana i punktem Wagi (punkty równonocy wiosennej i jesiennej). Moment, w którym Słońce znajdzie się dokładnie w punkcie Barana, wyznacza astronomiczny początek wiosny. W tym momencie nasza planeta znajduje się w takim punkcie swojej orbity, gdzie przez bardzo krótki moment obie jej półkule będą jednakowo oświetlone przez Słońce, ale już ułamek sekundy później tą lepiej oświetloną będzie półkula północna, na której my żyjemy. Półkula północna dostawać będzie coraz więcej promieni Słońca, co musi w końcu przełożyć się na temperaturę. Przez najbliższe 3 miesiące (aż do przesilenia letniego) dni będą się wydłużać, Słońce będzie górować coraz wyżej.
Równonoc wiosenna
Dziś 20 marca 2024 o godzinie 10:01 u nas obowiązującego środkowoeuropejskiego czasu Słońce w swojej drodze na północ znalazło się dokładnie nad równikiem niebieskim. Słońce przeszło przez punkt Barana. Na północnej półkuli Ziemi rozpoczęła się astronomiczna wiosna, na południowej astronomiczna jesień. Nastanie zrównanie dnia i nocy (równonoc wiosenna). Dzień i noc trwają po 12 godzin. Słońce wschodzi dokładnie nad wschodnim horyzontem i zachodzi dokładnie na zachodzie. W południe, czyli o godzinie 12:00 czasu strefowego środkowoeuropejskiego, Słońce znajduje się dokładnie nad południem. Na północnym ziemskim biegunie rozpoczyna się dzień polarny, na południowym noc polarna.
Od tego momentu Słońce powraca na półkulę północną i znajduje się coraz wyżej na niebie. Największe tempo tych zmian przypada na koniec marca i początek kwietnia. Niemniej jednak wysokość dziennego łuku Słońca na niebie i wynikająca z tego długość dnia będzie zwiększać się aż do letniego przesilenia (21 czerwca 2025), kiedy to dzień będzie dwa razy dłuższy od nocy.
Ze względu na zjawisko refrakcji atmosferycznej (załamanie światła przy przejściu przez atmosferę, powodujące pozorne zwiększenie wysokości ciał niebieskich nad horyzontem) faktyczne zrównanie dnia z nocą nastąpiło już kilka dni przed astronomiczną równonocą wiosenną 17 marca 2025.
Pierwszy dzień wiosny
Z ławek szkolnych pamiętamy, że wiosna rozpoczyna się 21 marca. W ostatnich latach niektórzy mogą być zaskoczeni datą podawaną w kalendarzu, według której wiosna rozpoczyna się dzień wcześniej. Początek astronomicznej wiosny nie jest określony tak łatwo, jak np. wiosna meteorologiczna, która rozpoczyna się co roku o północy 1 marca. Zmiana pór roku odzwierciedla obieg Ziemi wokół Słońca, a ten nie jest dany liczbą całych dni. W kalendarzu pomagamy sobie przestępnymi latami, dlatego początek astronomicznej wiosny przypada co roku w innym momencie.
W XX wieku astronomiczna wiosna rozpoczynała się 21 marca tylko na początku stulecia. Już w 1920 roku po raz pierwszy pojawia się data 20 marca i zaczyna się pojawiać coraz częściej i dziś wyraźnie dominuje. Tak będzie i w przyszłości. W XXI wieku ostatnio pierwszy wiosenny dzień przypadł na 21 marca w 2011 roku. W 2048 roku pierwszy wiosenny dzień przesunie się nawet na 19 marca i pod koniec XXI stulecia częstość występowania 19 i 20 marca będzie w przybliżeniu identyczna. Tradycyjny początek wiosny przypadnie na 21 marca dopiero w 2102 roku.
Wszystko kwitnie wkoło
Nastała równonoc wiosenna – rozpoczęła się wiosna. Słońce wznosi się coraz wyżej, a dzień staje się coraz dłuższy od nocy. O tym, że wiosenna aura ma niezwykłą moc, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Wraz z nastaniem pierwszych ciepłych i słonecznych dni stajemy się bardziej zmotywowani do działania, a rozkwit przyrody po zimowym letargu pobudza w nas chęć do zmian. Ze względu na to, wiosna stała się tematem wielu utworów.
Zachęcam do wysłuchania piosenki Wszystko kwitnie wkoło w wykonaniu Skaldów.
