Świadectwo z Żywocic. Książka czeskiego historyka Mečislava Boráka wydana także po polsku

CZESKI CIESZYN / Muzeum Ziemi Cieszyńskiej (Muzeum Těšínska) wydało drugie, poprawione i uzupełnione wydanie książki czeskiego historyka Mečislava Boráka „Svědectví ze Životic. Těšínsko za druhé světové války a okolnosti životické tragédie.” oraz pierwsze wydanie w języku polskim. „Świadectwo z Żywocic. Śląsk Cieszyński w okresie drugiej wojny światowej i okoliczności tragedii żywocickiej.” na język polski przetłumaczyła Irena Prengel Adamczyk. Obie wersje językowe do druku przygotował Radim Jež. Publikacje zaprezentowano i szeroko omówiono podczas konferencji prasowej zorganizowanej 7 lutego w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej.

— Chcemy, żeby informacja o książce, którą będziemy prezentować, szerzyła się wśród tych, którzy powinni pierwsi o niej wiedzieć i ją przeczytać: wśród nauczycieli, przewodników turystycznych, którzy oprowadzają po Śląsku Cieszyńskim tak polskich, jak i czeskich. W ostatnim czasie obserwujemy zwiększone zainteresowanie tamtymi wydarzeniami, które prawdopodobnie spowodowane jest beletrystycznym opracowaniem tragedii żywocickiej przez pisarkę Karin Lednicką. My jako muzeum, reagując na zwiększone zainteresowanie tym tematem tak, jak na instytucję naukową przystało, wznowiliśmy naukowe opracowanie Mečislava Boráka, eksperta w tym temacie — wyjaśnił Zbyšek Ondřeka, dyrektor Muzeum Ziemi Cieszyńskiej.

— Zdecydowaliśmy się na wydanie tej książki zarówno po polsku, jak i po czesku, gdyż w kwestii faktografii nie ma lepiej dopracowanej publikacji. Prof. Borák był naprawdę ekspertem w tej dziedzinie. Naszym zamiarem jest, aby książka była dostępna w bibliotekach, szkołach, instytucjach — podkreślił.

Książki powędrują do polskich szkół i bibliotek

Dyrektor muzeum przyznał, że wydanie książki było możliwe dzięki wsparciu finansowemu województwa morawsko-śląskiego oraz Konsulatu Rzeczpospolitej Polskiej w Ostrawie.

— Od kilku lat wspólnie z dyrektorem Ondřeką staramy się edukować społeczeństwo na temat tragedii mieszkańców Śląska Cieszyńskiego podczas II wojny światowej, która jest nieporównywalna z życiem w tamtym okresie mieszkańców Pragi, Pilzna czy Brna. W tym roku obchodzimy okrągłą, 80. rocznicę ludobójstwa w Żywocicach. Postanowiliśmy przy tej okazji rozszerzyć świadomość historyczną tak Polaków, jak i Czechów na temat tych tragedii. A badania Mečislava Boraka są najbardziej szczegółowe — mówiła Izabella Wołłejko-Chwastowicz, konsul generalna RP w Ostrawie.

Konsul generalna RP w Ostrawie zapowiedziała też, że Konsulat planuje wesprzeć wszystkie instytucje na Zaolziu, które zajmują się polską kulturą, poprzez przekazanie sfinansowanych przez konsulat egzemplarzy książek. Otrzymają je przykładowo wszystkie polskie szkoły i biblioteki na Zaolziu, a także wszystkie wydziały polonistyki w całej Republice Czeskiej.

Wydanie rozszerzone, w unowocześnionej formie, ale bez ingerencji w tekst autora

Radim Jež, który przygotowywał do druku oba wydania, opowiedział o tym, jak przebiegał proces redakcji, począwszy od uzyskania zgody spadkobierców autora. Wyjaśnił, że główny tekst pozostał bez zmian, gdyż nie mógłby ingerować w tekst nieżyjącego już autora, z którym nie można ewentualnych zmian konsultować. Rozszerzył natomiast, poprawił i uzupełnił aparat naukowy.

— Tekst pierwotnie wydany w 1999 roku uzupełniłem też nową ikonografią. Chciałem, żeby ta publikacja wyglądała bardziej nowocześnie i była bliższa współczesnym trendom. Tak więc postawiłem sobie za zadanie zebrać jak najwięcej fotografii, dokumentów i innych materiałów ilustracyjnych i wybrać z nich te najciekawsze — wyjaśnił Jež.

— Myślę, że warte uwagi w nowym wydaniu są m.in. te dwie ilustracje umieszczone na wewnętrznych okładkach ukazujące plany pomnika w Żywocicach, których autorem był Franciszek Świder. Powstały na wiosnę 1947 roku i pokazują, jak pierwotnie miał wyglądać pomnik — dodał.

Nowe wydanie zostało także uzupełnione o notę o Mečislavie Boráku, którą napisał Rudolf Žáček.
— Profesor Borák zajmował się tym tematem od lat 70. XX wieku, a także innymi tematami. Nie jest to więc jedyna publikacja jego autorstwa, jaka została wydana. Žáček opisał całościowo działalność Boráka i szereg tematów, którymi się zajmował — wyjaśnił Jež.

Książka zawiera przypisy, spis źródeł i literatury, wykazy skrótów, ikonografii z podaniem jej źródeł, indeksy osobowy i geograficzny. Na końcu książki znajduje się także podsumowanie w trzech językach. Temat na niecałych czterech stronach streszczono w językach angielskim i niemieckim. Ponadto w polskim wydaniu znajduje się streszczenie po czesku, a w czeskim po polsku.

Najtrudniejsze podczas przygotowywania książki do druku były emocje

Zarówno tłumaczka, jak i redaktor wyjawili, co było dla nich osobiście najtrudniejsze podczas przygotowywania książki do druku. A były to wspomnienia świadków o tym, jak ich bliscy zostali kawałek od własnego domu, na ich oczach zamordowani.

— Jest to bardzo sugestywne opisanie przebiegu tamtych wydarzeń. Przyznam, że czytanie, i to cztery, pięć razy wspomnień dzieci, o tym, jak zabrali ich tatę i nigdy już nie wrócił, przyprawia o gęsią skórkę — stwierdził Jež.

Irena Prengel Adamczyk wyznała, że owe wspomnienia świadków pechowo przyszło jej tłumaczyć na urlopie. I że zepsuło jej to cały urlop, gdyż ładunek emocjonalny tego tekstu był trudny do udźwignięcia. — Jest to wstrząsające. A starałam się to tłumaczyć bardzo dokładnie — mówiła.

O trudnościach związanych z tłumaczeniem zwłaszcza w realiach regionu dwujęzycznego

Adamczyk wspomniała także o technicznych trudnościach związanych z tłumaczeniem, zwłaszcza w realiach regionu dwujęzycznego. Wyjaśniła, że tłumaczyła na język polski wspomnienia, których część wcześniej tłumaczona była przez prof. Boráka z gwary na czeski.

— Problemem są imiona, z nazwiskami też bywa problem. W przypadku tej książki zachowane zostały nazwiska i imiona tak, jak je pan Borák przedstawił w poprzednim wydaniu — wyjaśniła. Stwierdziła, że tłumaczyła tekst Boráka, nic w nim nie aktualizując z powodów wymienionych wcześniej przez Radima Ježa.

Książka dostępna jest w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej

Irena Adamczyk podkreśliła też, że Mečislav Borák, jako czeski historyk, opisał wszystko niezwykle obiektywnie.

Książka dostępna jest w Muzeum Ziemi Cieszyńskiej. Od środy 14 lutego będzie również dostępna w kasie Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

(indi)