Pierwsza wigilijna gwiazdka. Gdzie jej szukać

Wypatrywanie pierwszej gwiazdki na niebie w wigilię Bożego Narodzenia to czynność, która nie tylko ma zająć dzieci. Według tradycji do wigilijnej wieczerzy zasiadamy właśnie wtedy, gdy na niebie pojawi się pierwsza gwiazda. Symbolizuje ona Gwiazdę Betlejemską z Ewangelii Mateusza zwiastującą narodziny Jezusa.

Jeżeli popatrzymy z okna, to wydaje się, że w tym roku będzie bardzo trudno zobaczyć nawet naszą Dzienną Gwiazdę, a więc Słońce. Prognoza pogody nie zapowiada się optymistycznie, możemy liczyć tylko na lokalne rozpogodzenia.

Dziś, 24 grudnia 2022. Słońce w Cieszynie weszło o godzinie 7:41 i pod horyzont zanurzy się o godzinie 15:48 u nas obowiązującego czasu środkowoeuropejskiego. Kwadrans później możemy wypatrywać na niebie już pierwsze obiekty astronomiczne. Oczywiście, jeśli jakimś cudem znajdziemy kawałek czystego, bezchmurnego nieba.

Pierwszym jasnym obiekt na niebie będzie planeta

Tradycyjnie pierwszym jasnym obiektem, jaki zobaczymy w Wigilię na niebie, nie będzie gwiazda, ale planeta. Wypatrując pierwszej gwiazdki około godziny 16:00 to nisko nad południowo-zachodnim horyzontem odnajdziemy Wenus, która w roli Gwiazdy Wieczorowej jest bardzo jasna i wyraźna nawet przed zachodem Słońca. By ją zauważyć, potrzebny jest otwarty widnokrąg, bez zabudować i drzew. Trudno ją przeoczyć. Do niej około godziny 16:10 dołącza słabszy Merkury, którego odnajdziemy w lewo i wyżej.

Jeżeli okna mamy skierowane na przeciwną (południowo-wschodnią) część nieba, to patrząc przez nie, zobaczymy stosunkowo wysoko położonego Jowisza. Również jest jasny i w tym kierunku na niebie przedstawia najjaśniejszy obiekt. Jeżeli wzrok skierujemy na niebo nad wschodnim horyzontem, widać będzie na pomarańczowo zabarwioną planetę Mars, która jest najjaśniejszym obiektem w tej części nieba.

W przybliżeniu w środku na prostej łączącej Wenus i Jowisza znajduje się Saturn, widoczny od około godziny 16:20.

Planety (Wenus, Mars, Jowisz czy Saturn) są na nocnym niebie jaśniejsze od gwiazd, dlatego często to właśnie one przejmują rolę pierwszej gwiazdki. Rozpoznamy je tak, że w odróżnieniu od gwiazd nie migocą. Wszystkie gwiazdy na niebie delikatnie migocą, planety tego nie robią. Obserwowane przez lornetkę wyglądają jak małe tarczki, w przeciwieństwie do gwiazd, które zawsze są punkcikami.

Pierwsze gwiazdki

Na pierwszą gwiazdkę trzeba będzie chwilkę dłużej poczekać. Żeby jej nie pomylić z planetami, pamiętamy, że gwiazdy świecą światłem migoczącym. Około 20 – 30 minut po zachodzie Słońca zaczynamy wypatrywać pierwsze gwiazdy. Niebo wtedy będzie już ciemniejsze i łatwiej dostrzegać będziemy pierwsze gwiazdy.

Nad wschodnim horyzontem pojawi się gwiazda Kapella – najjaśniejsza gwiazda gwiazdozbioru Woźnicy. O trochę później nad zachodnim horyzontem pojawi się Wega – najjaśniejsza gwiazda gwiazdozbioru Lutni. Obie gwiazdy mają prawie identyczną jasność, jednak Wega pojawi się nad zachodnim horyzontem, gdzie niebo będzie jeszcze mało pociemniałe z powodu łuny zachodzącego Słońca. Nad wschodnim horyzontem niebo będzie zdecydowanie ciemniejsze, dlatego Kapellę zauważymy jako pierwszą. Oczywiście decydującą rolę odgrywa przejrzystość atmosfery i zachmurzenie.

Świąteczny festiwal planet

Przez najbliższy okres na nocnym niebie znajdują są wszystkie planety widoczne gołym, nieuzbrojonym okiem. W kolejności od zachodu są to: Wenus, Merkury, Saturn, Jowisz i Mars. W razie bezchmurnej pogody warto na nie akurat teraz „zapolować”. Wszystkie są dobrze widoczne już kwadrans po zachodzie Słońca. Nie musimy długo do nocy czekać lub wcześnie rano wstawać.

Obserwacje planet nam urozmaici Księżyc, który 23 grudnia 2022 przeszedł przez nów i będzie się przesuwał w pobliżu wymienionych planet. 24 grudnia 2022 w postaci bardzo cienkiego sierpa znajduje się pod Wenus, w poniedziałek 26 grudnia 2022 znajdzie się pod Saturnem, a 29 grudnia 2022 będzie pod Jowiszem.

W tym roku o rolę symbolicznej Pierwszej Gwiazdki walczą planety Wenus, Jowisz i Mars oraz gwiazdy Wega z gwiazdozbioru Lutni i Kapella z gwiazdozbioru Woźnicy. Zależy, w którą stronę patrzymy, w jakim kierunku będziemy wypatrywać tradycyjnej pierwszej gwiazdki.

Przy założeniu, że mamy dostępne całe niebo, to z planet pierwsza pojawi się Wenus a z gwiazd Kapella. Wypatrzyć Wenus lub Kapellę możemy tylko przy bezchmurnej pogodzie. Prognoza pogody jednak wskazuje na to, że niebo będzie zachmurzone i zobaczenie pierwszej gwiazdki w tegoroczną Wigilię będzie bardzo trudne.