Jan Szczepanik (13 czerwca 1872 – 18 kwietnia 1926) jest autorem 50 wynalazków i aż kilkuset opatentowanych pomysłów technicznych. Jego patenty zrewolucjonizowały przemysł tkacki, umożliwiły wykonanie barwnej fotografii i emisję kolorowego, udźwiękowionego filmu. Chcąc upamiętnić tę ważną postać w 150. rocznicę jego urodzin, zaplanowano szereg wydarzeń, a sam rok 2022 został ustanowiony Rokiem Jana Szczepanika.
13 czerwca 2022 roku obchodziliśmy 150. rocznicę urodzin Jana Szczepanika – genialnego wynalazcy i konstruktora, który nazywany był galicyjskim geniuszem, polskim Da Vinci i Edisonem, co w jego wypadku nie było ani trochę przesadzone. Każda dziedzina, którą się zajmował, przechodziła technologiczną rewolucję i owocowała rozwiązaniami wyprzedzającymi dziesięciolecia.
Krótki życiorys
Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 roku w Rudnikach koło Mościsk, niedaleko Lwowa. Przez pierwszy rok życia wychowywała go matka Maria Rudzińska we wsi Zręcin pod Krosnem. Po śmierci matki na wychowywanie wzięła go ciotka Salomea Gradowiczowa, której mąż Wawrzyniec był woźnym w starostwie w Krośnie.
Szkołę ludową ukończył w Krośnie, dalszą naukę pobierał w gimnazjum w Jaśle, którego jednak nie ukończył. W 1888 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie ukończył seminarium nauczycielskie. Po zdaniu matury w 1892 roku pracował jako nauczyciel ludowy w szkołach w Potoku, Lubatówce i Korczynie. Będąc nauczycielem, więcej czasu spędzał z dziećmi na majsterkowaniu niż na prowadzeniu lekcji według ówczesnej metodyki. Jego pasją stały się już wtedy odkrycia i wynalazki z dziedziny techniki.
W 1896 roku porzucił pracę pedagogiczną i przeniósł się do Krakowa. W mieszkaniu urządził sobie laboratorium, w którym eksperymentował i pracował nad swymi pomysłami. W Krakowie rozpoczął także pracować w sklepie z artykułami fotograficznymi Ludwika Kleinberga, który później finansował niektóre jego wynalazki.
W 1902 roku poślubił Wandę Dzikowską córkę tarnowskiego lekarza powiatowego Zygmunta Dzikowskiego. W latach 1902–1906 małżonkowie przebywali głównie w Wiedniu. Od 1906 roku zamieszkali na stałe w Tarnowie, gdzie Jan Szczepanik stał się postacią znaną. Owiany był otaczającą go sławą europejskiego wynalazcy. Jednocześnie pochłonięty swoją pracą uchodził w Tarnowie za dziwaka i człowieka nauki. Był pasjonatem nauki. Miał kilkusettomową bibliotekę. Całe dnie spędzał w pracowni. Z małżeństwa miał pięcioro dzieci.
W 1925 roku zaczął poważnie chorować na raka wątroby. Zmarł w wieku 54 lat 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Starym.
Wynalazki galicyjskiego geniusza
Jan Szczepanik był człowiekiem bardzo pracowitym i często określano go mianem tytana pracy. Jego wynalazki obejmowały wiele dziedzin, m.in.: tkactwo, telewizję, fotografię barwną, film dźwiękowy, film barwny, telegraf, tkaninę kuloodporną, aeronautykę, kolejnictwo i mechanikę. Zawsze pragnął ułatwiać innym życie i czynić łatwiejszą ciężką pracę ludzi, wśród których się wychował i wyrastał.
Pomysły Szczepanika całkowicie zrewolucjonizowały produkcję barwnych gobelinów. Wszystkie wynalazki tkackie Szczepanika opatentowano w Niemczech, Austrii, Anglii oraz Stanach Zjednoczonych, gdzie spotkały się z wielkim zainteresowaniem przemysłowców, ponieważ znacznie skracały i upraszczały proces produkcji tkanin oraz obniżały ich koszt.
Automatyczny sposób tkania gobelinów Szczepanikowi przyniósł sławę. W cukierniach można było kupić ciastka szczepaniki, nazwane tak na cześć wynalazcy. Zapraszano go m.in. do USA i Chin. Do wiedeńskiej pracowni Szczepanika przyjechał m.in. Mark Twain, który chciał wykupić jego patenty w Ameryce Północnej. Do transakcji w końcu nie doszło, niemniej jednak Twain poświęcił mu kilka artykułów w amerykańskiej prasie i uczynił bohaterem dwóch nowel.
W 1899 roku stworzył barwny film małoobrazkowy, odkrycia w tej dziedzinie wykorzystała później na skalę przemysłową w okresie międzywojennym firma Kodak i Agfa.
Wśród licznych jego osiągnięć należy wymienić telektroskop (opatentowany w Londynie w 1897 roku) – urządzenie do przesyłania ruchomego obrazu i dźwięku, które było pierwowzorem współczesnej telewizji.
Był jednym z prekursorów filmu barwnego. W berlińskiej klinice zarejestrował operację chirurgiczną za pomocą kamery własnej konstrukcji i odtwarzał zapis publicznie. Eksperymentował z filmem udźwiękowionym wiele lat przed wytwórnią Warner Bros, która w październiku 1927 roku zaprezentowała uznany za pierwszy na świecie film udźwiękowiony.
To oczywiście tylko niewielka próbka wynalazków Szczepanika. Są jeszcze silniki chemiczne, karabin elektryczny, urządzenia do sterowania piecami, a nawet eksperymenty ze śmigłowcami i łodziami podwodnymi.
Kamizelka kuloodporna
Jan Szczepanik przedstawił zmodernizowany projekt kamizelki kuloodpornej wykonanej z gęstej tkaniny jedwabnej. Jest to jego najbardziej znany wynalazek, który ocalił życie tysięcy osób na całym świecie.
Być może losy kamizelki kuloodpornej Szczepanika byłyby mniej spektakularne, gdyby w 1902 roku nie doszło do nieudanego zamachu anarchistów na zaledwie 16-letniego króla Hiszpanii Alfonsa XIII ubranego w jego wynalazek. Uznano, że tkanina Szczepanika zatrzymała kulę i tak ocaliła życie monarchy.
Alfons XIII, wdzięczny za ocalenie, udekorował Polaka Orderem Izabeli Katolickiej – najwyższym hiszpańskim odznaczeniem państwowym. Wkrótce propozycję wysokiego odznaczenia Szczepanik otrzymał też od cara Rosji Mikołaja II, jednak w przypadku władcy Rosji polski wynalazca zdecydowanie odmówił przyjęcia zaszczytów. Utrzymywał, że czyni to z pobudek patriotycznych.
Inauguracja obchodów Roku Jana Szczepanika
150. rocznica urodzin Jana Szczepanika obchodzona jest szczególnie w Krośnie, gdzie przeżył dzieciństwo i lata szkolne i w Tarnowie, w którym spędził ostatnie lata życia.
W kwietniu br. w auli Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie uroczyście zainaugurowano obchody Roku Szczepanika organizowane przez Karpacką Państwową Uczelnię w Krośnie we współpracy z Urzędem Miasta Krosna, Muzeum Rzemiosła w Krośnie oraz Zespołem Szkół Ponadpodstawowych nr 1 im. Szczepanika w Krośnie. Celem organizowanego wydarzenia było przybliżenie postaci wielkiego wynalazcy i jego działalności, a także popularyzacja nauki i innowacji wśród społeczności całego regionu.
Podczas wydarzenia została odsłonięta tablica pamiątkowa upamiętniająca wielkiego wynalazcę, a Aula znajdująca się w Kampusie Politechnicznym uczelni otrzymała imię Jana Szczepanika.
Główne obchody Roku Jana Szczepanika odbyły się w czerwcu br., kiedy to przypada 150. rocznica urodzin „polskiego Edisona”. W planach jest, by w każdym miesiącu 2022 roku odbywało się jakieś wydarzenie związane z wielkim wynalazcą.
Kiedy wynalazki inspirują
Na początku czerwca br. w Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie odbyła się konferencja „Kiedy wynalazki inspirują. Konferencja w 150. rocznicę urodzin Jana Szczepanika (1872-1926)”.
W pierwszym dniu wydarzenia studenci uczelni prezentowali referaty związane z osobą oraz twórczością techniczną Jana Szczepanika, a także innowacyjnymi rozwiązaniami w technologii i żywności.
Drugi dzień konferencji rozpoczął się od sesji plenarnej, którą otworzył gość specjalny – profesor Ryszard Tadeusiewicz prelekcją pt. Jan Szczepanik – krośnieński diament, który Kraków przekształcił w bezcenny brylant. Pan Profesor w swoim wystąpieniu przedstawił Kraków jako „okno” do Europy i miejsce, z którego pierwsze wynalazki Jana Szczepanika powędrowały w świat. „To Ziemia Krośnieńska zrodziła bezcenny diament talentu Jana Szczepanika, ale to Kraków oszlifował ten diament i pokazał go światu jako zachwycający brylant”.
W programie konferencji znalazły się również prezentacje pracowników KPU Krosno w sesji Symbioza nauki i techniki w pracach badawczych oraz Sesji Przedsiębiorców: Innowacyjne firmy regionu.
Rok Jana Szczepanika w Tarnowie
Główne obchody Roku Jana Szczepanika w Tarnowie odbyły się w czerwcu, ponieważ 13 czerwca przypada dokładna rocznica jego 150. urodzin. Niemniej jednak obchody potrwają aż do końca 2022 roku. Niektóre wydarzenia zaplanowano na jesień. Wśród nich jest między innymi odsłonięcie murali poświęconych Szczepanikowi.
W ramach uroczystości odbył się koncert w Amfiteatrze „Szczepanikowie dla Szczepanika” – koncert rzeszowskiego pop-rockowego zespołu PECTUS. Od października 2011 roku grupę tworzą bracia Szczepanikowie.
Dokładnie w dzień urodzin wielkiego wynalazcy przebiegły uroczystości w centrum miasta i uroczysta gala. W Muzeum Historii Tarnowa i Regionu odbył się wernisaż wystawy Jan Szczepanik – geniusz, wynalazca, konstruktor, która jest częścią Ogólnopolskich Obchodów 150. rocznicy urodzin Jana Szczepanika.
W Akademii Nauk Stosowanych w Tarnowie odbyła się pierwsza edycja Targów Innowacje Tarnowskie ITAR 2022. Głównym celem Targów jest spojenie sfery naukowej z innowacyjnymi podmiotami gospodarczymi oraz nawiązywanie nowych możliwości wzajemnej współpracy. Wynalazki i innowacje prezentowano w kategoriach: zdrowie, medycyna oraz rehabilitacja, innowacje społeczne, eko i bio-ekologia oraz biotechnologia, technika, IT i design.
O to filmowa relacja z obchodów Roku Jana Szczepanika w Tarnowie:
Program Ogólnopolskich Obchodów Jubileuszowych w Tarnowie i Krośnie znajdziemy tutaj.
Wszystkie istotne informacje i aktualności związane z obchodami Roku Jana Szczepanika na bieżąco publikowane są na specjalnym profilu na facebooku.
Tagi: Jan Szczepanik
Komentarze
