Po 610 latach do Cieszyna wrócił turniej rycerski. O tej atrakcyjnej lekcji historii rozmawiamy z Władysławem Żaganem

CIESZYN / Jedną z atrakcji towarzyszących tegorocznym Dniom Noszaka był Turniej rycerski. Dodajmy – atrakcją, która przyciągnęła tłumy. Organizatorem turnieju byli: Chorągiew Księstwa Cieszyńskiego i Browar Zamkowy Cieszyn.

O idei organizowania turnieju rozmawiamy z Władysławem Żaganem – menadżerem ds. produktów turystycznych Browaru Zamkowego Cieszyn oraz członkiem Chorągwi Księstwa Cieszyńskiego.

W zapowiedziach oraz podczas wydarzenia podkreślano, że był to pierwszy od 640 lat cieszyński turniej rycerski. Naprawdę?

Pierwszy od 610 lat. Ostatni odnotowany w źródłach pisanych turniej rycerski w Cieszynie miał miejsce w 1412 roku, jak zapisał Jan Długosz, kiedy król Polski Władysław Jagiełło bawił na cieszyńskim zamku i dworze Bolesława I cieszyńskiego.

640 lat temu odbył się natomiast turniej, który książę Przemysław I Noszak, urządził na cześć swojego bezpiecznego powrotu z Wysp Brytyjskich. Te dwie daty funkcjonowały jednocześnie w narracji i promocji wydarzenia, co trochę namieszało, niemniej nie zmienia to postaci, że ostatni znany ze źródeł pisanych turniej w Cieszynie odbył się ponad sześć wieków temu.

Co więc Was skłoniło do jego realizacji?

Pomysł, żeby zorganizować w Cieszynie turniej rycerski, zrodził się rok temu, podczas pierwszych Dni Noszaka, dosłownie przy piwie (śmiech). W średniowieczu przy piwie uprawiano małą i wielką politykę, a my wpadliśmy na pomysł zorganizowania turnieju rycerskiego. Jako Chorągiew Księstwa Cieszyńskiego i Browar Zamkowy Cieszyn, postanowiliśmy w końcu wcielić ten pomysł w życie.

Organizację samego turnieju, jak i innych wydarzeń z zakresu rekonstrukcji historycznej nazwałeś przekroczeniem wrot czasu i zagięciem czasoprzestrzeni. Ale po co właściwie w XXI wieku próbujecie przenieść się w czasie do przeszłości? I to do tak odległej przeszłości?

Często używam różnych określeń w celach marketingowych, ale dla mnie rekonstrukcja historyczna jest właśnie takim przekraczaniem wrot czasu i wyższym poziomem poznawania, a w szczególności doświadczania historii. W XXI wieku takie doświadczenia są szczególnie ważne pod kątem edukacyjnym.

Dla większości społeczeństwa historia wydaje się nudna i nikomu niepotrzebna. Jednak ta większość, kojarzy historię ze szkolnych ławek, gdzie na pamięć trzeba było zakuwać daty kolejnych ważnych wydarzeń. Natomiast żywa historia, którą oferuje ruch rekonstrukcji historycznych, pozwala na przeżycie, dotknięcie i współuczestnictwo w wydarzeniach historycznych w sposób szczególny i namacalny. Podczas takich wydarzeń odbiorca uczestniczy w wydarzeniu i łatwiej przyswaja fakty z historii, które zapadają w pamięć.

Turniej jako widowisko faktycznie cieszył się ogromnym zainteresowaniem publiczności. Jak myślisz dlaczego?

Myślę, że tak jak w poprzednim pytaniu w dużej mierze chodzi o atrakcyjność formy prezentowania historii – jej odtwarzania i budowania żywego obrazu dziejów. W szkole słyszeliśmy nie raz o turniejach rycerskich, ale dla większości były one jedynie historycznym faktem i ciekawostką wśród rozrywek naszych przodków.

Podczas wydarzenia, jakim był turniej rycerski w Cieszynie, mieliśmy okazję zobaczyć – przeżyć atmosferę historycznych walk na własnej skórze. Nie tylko rekonstruktorzy, ale także widzowie stali się częścią pewnego obrazu dziejów, które dotąd znali jedynie z książek i filmów historycznych.

Dokładnie tak mogły wyglądać turnieje na cieszyńskim zamku, kiedy ten wznosił się jeszcze ponad miastem. Rycerze walczący w szrankach, książę podziwiający turniej ze specjalnej trybuny, minnesangerzy śpiewający swe miłosne pieśni, wiwatujące tłumy… To wszystko składa się na unikatową formę współuczestnictwa w wydarzeniu historycznym z dziejów naszego miasta i regionu.

Czym właściwie jest i czemu służy rekonstrukcja historyczna, w którą wpisuje się ten turniej?

Najogólniej cytując definicję z mojej pracy licencjackiej sprzed kilku lat: rekonstrukcja historyczna to zbiór działań, podczas których ich uczestnicy odtwarzają w strojach i za pomocą artefaktów wytworzonych współcześnie (względnie oryginalnych) konkretne wydarzenia z przeszłości albo różnorodne przejawy życia w konkretnym okresie historycznym.

Ciekawostką jest fakt, że rekonstrukcja historyczna jako taka ma dosyć długą tradycję sięgającą czasów starożytnych, gdzie służyła jako forma przypominania wielkich wydarzeń z przeszłości. Po dziś dzień wiele imprez o charakterze historycznym nawiązuje do jakichś konkretnych zwrotów akcji w dziejach, np. rocznice bitew, lokacje miast, nadanie praw, itp.

Turniej rycerski jest z kolei formą pokazania swego rodzaju codzienności i realiów życia na dworze księcia Przemysława I Noszaka, wokół którego budowana jest główna narracja. Odbiorca może dosłownie przenieść się na dwór książęcy poczuć atmosferę tamtych czasów.

(indi)