CIESZYN / Bogatą historię cieszyńskich cechów rzemieślniczych, kształtujących w ciągu wieków gospodarcze i kulturalne życie miast dawnego Księstwa Cieszyńskiego prezentuje wystawa w Zamku Cieszyn oraz dwóch instytucjach partnerskich: Archiwum Państwowym w Katowicach – Oddział w Cieszynie i Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
– Dogodne położenie Cieszyna oraz Księstwa Cieszyńskiego na styku ważnych szlaków handlowych, biegnących z południa na północ i z zachodu na wschód, sprawiło, że w tutejszych miastach, a w szczególności w stołecznym Cieszynie, osiedlali się liczni rzemieślnicy, pracujący zarówno dla mieszkańców, jak i dla wędrownych kupców. Tędy przechodziły karawany kupieckie z południa, północy, wschodu i zachodu, dzięki czemu rósł dobrobyt książęcych miast. Cieszyńskie cechy rzemieślnicze rozwijały się i szybko stały się wzorem dla cechów działających w innych miastach dawnego Księstwa, takich jak: Bielsko, Czechowice, Frydek, Frysztat, Jabłonków, Ostrawa, Skoczów, czy Strumień – mówi opiekun wystawy Władysław Żagan.
Wystawa pokazuje najstarsze cechy miasta rozwijające się w Cieszynie. Tradycje rzemiosła sięgają tu końca XV wieku. Wzmianki o sukiennikach, tkaczach, piernikarzach, piekarzach czy rzeźnikach możemy znaleźć w aktach z tego okresu. Wraz z rozwojem miasta przybywali przedstawiciele kolejnych rzemiosł. Dla większego bezpieczeństwa i sprawniejszego funkcjonowania łączyli się oni w bractwa nazywane cechami.
Rzeźnicy, piekarze i piernikarze
– Wyszliśmy od dokumentu księcia Bolesława I z roku 1416, który wymienił już i nadał pewne przywileje cechom, między innymi cechowi rzeźników, który był jednym z najstarszych, ale też najbardziej dochodowym cechem rzemieślniczym w Cieszynie oraz innych miastach dawnego Księstwa Cieszyńskiego: Bielsku, Czechowicach, Frydku, Frysztacie, Jabłonkowie, Ostrawie, Skoczowie i Strumieniu. Rzeźnicy jako jedni z pierwszych podejmowali próby zrzeszania się w cechach, aby chronić interesy swojego zawodu – opowiada Władysław Żagan.
W tym samym dokumencie wymienieni zostali piekarze, którzy zostali objęci pełną ochroną na mocy przywileju księcia Bolesława I. – Ten gwarantował im, iż w promieniu jednej mili od miasta nikt, poza piekarzami z Cieszyna nie mógł sprzedawać swoich wyrobów. Z czasem do cechu piekarskiego dołączyli również piernikarze, którzy stopniowo przybywali do Cieszyna z innych rejonów Królestwa Czech od drugiej połowy XIV wieku. Pierwsze dokumenty wystawiane dla piernikarzy pojawiają się jednak dopiero w 1481 roku. Z zachowanych źródeł wiemy, że wytwarzane przez nich pierniki nie ustępowały smakiem znanym powszechnie piernikom toruńskim czy norymberskim – opowiada Władysław Żagan.
Pierwsze informacje na temat tkactwa w Cieszynie
Na ekspozycji dowiemy się wiele ciekawostek na temat cechów kuśnierzy, krawców, tkaczy, kowali, piwowarów i winiarzy, kupców, szewców. Cech tkacki na przykład zawiązał się jeszcze w średniowieczu, jednak pierwsze informacje na temat tkactwa w Cieszynie pochodzą dopiero z końca XV wieku.
– Już wtedy rozwijały się również ośrodki tkackie w Bielsku, Frydku, Jabłonkowie i Skoczowie – dodaje Żagan. Od średniowiecza w każdą sobotę odbywał się targ na cieszyńskim rynku, a raz do roku urządzano tzw. Wielki Jarmark. Pierwsza pisemna wzmianka o nim pochodzi z 1475 roku. Dopiero w 1657 roku Cieszyn otrzymał prawo organizowania pięciu tzw. Wielkich Jarmarków w roku.
Garncarze w Cieszynie i okolicznych miastach
Na pewno zainteresować mogą dane na temat cechu garncarzy. – Choć garncarstwo należy do najstarszych rzemiosł wykonywanych w miastach, w przypadku Cieszyna pierwsza informacja o garncarzach pojawia się dopiero w 1596 roku, kiedy wystawiony został przywilej księcia Adama Wacława. Z dokumentu wynika, że we wcześniejszych epokach garncarze byli obecni w Cieszynie, ale nie była to liczba pozwalająca na zrzeszenie się w cechu. Nie wiemy, kiedy mógł powstać w Cieszynie cech garncarzy, natomiast zachowała się pieczęć cechowa, która pochodzi dopiero z XIX wieku i została dołączona do dokumentu z 1829 roku, przechowywanego w Archiwum Państwowym w Katowicach – Oddział w Cieszynie. Niestety pieczęć jest prawie nieczytelna i widoczny na niej jest jedynie dzban na tarczy herbowej oraz fragment napisu w otoku pieczęci – informuje Żagan.
Dowiemy się, że podobna sytuacja była również w innych miastach dawnego Księstwa Cieszyńskiego, gdzie pierwsze wzmianki o garncarzach pochodzą dopiero z XVII wieku. Wyjątek stanowi Jabłonków, który mógł być od średniowiecza głównym ośrodkiem garncarskim na terenie księstwa. W okolicach Jabłonkowa wydobywano bowiem dobrej jakości glinę, nadającą się do lepienia garnków i innych naczyń. Tam też wykształcił się odrębny gatunek tzw. ceramiki jabłonkowskiej.
Gdzie można zobaczyć wystawę
Wystawa „Cieszyńskie cechy rzemieślnicze“ czynna jest do końca października. W Zamku można zapoznać się ogólnie z tematyką cechów, w Archiwum obejrzeć historyczne dokumenty cechowe, zaś w Muzeum Śląska Cieszyńskiego zobaczyć salę cechową.
Tekst i foto Emilia Świder
