Malowane skrzynie ludowe na wystawie

CIESZYN / „Przyskrzynieni”. Taką nazwę nosi wystawa towarzysząca jubileuszowej XX edycji Skarbów z Cieszyńskiej Trówły, którą oglądać można w jednej z sal Muzeum Śląska Cieszyńskiego w dniach od 18 do 21 września. 

 – Prezentujemy osiem cieszyńskich ludowych skrzyń malowanych. Wszystkie pochodzą z naszych zbiorów. Jedna ze starszych pochodzi z roku 1792,  większość z XIX wieku. Ciekawostką jest malowana skrzynia z 1871 roku, która do niedawna znajdowała się w jednej z kamienic przy ul. Wyższa Brama w Cieszynie. Jest to najnowszy nabytek Działu Etnografii Muzeum Śląska Cieszyńskiego – mówi autor wystawy, kierownik Działu Etnografii muzeum Grzegorz Studnicki.

Wystawę uzupełniają plansze z przemalowanymi wzorami cieszyńskich skrzyń ludowych. – Powstały one w ramach działalności, powołanego do życia w 1931 roku, Towarzystwa Przemysłu Ludowego i Domowego w Cieszynie, które siedem lat później zostało połączone z Towarzystwem Popierania Przemysłu Ludowego i Domowego w Katowicach, będących, jeśli można tak powiedzieć, odpowiednikiem powojennej Cepelii. Celem owych organizacji była przede wszystkim ochrona rękodzieła ludowego, dokumentacja ornamentyki ludowej Śląska Cieszyńskiego, jak również jej wykorzystanie we wzornictwie użytkowym, przemyśle oraz handlu-  wyjaśnia Grzegorz Studnicki.

Od posagu poprzez ziarna do zabawek

Trówła była pięknie zdobioną skrzynią posagową dla młodych panien. Etnograf przypomina, że służyła do przechowywania elementów stroju i najczęściej stała w tak zwanej świetnicy, czyli reprezentatywnej izbie chałupy. Wraz z przeobrażeniami kulturowymi skrzynie były zastępowane przez szafy, a trówły trafiały na strych, do piwnicy czy innych pomieszczeń o charakterze gospodarczym i przechowywano w nich nieraz ziarna zbóż lub inne niepotrzebne przedmioty.

– Wiele cieszyńskich skrzyń uległo jednak zniszczeniu. Te, które przetrwały do naszych czasów, są najczęściej eksponatami muzealnymi. Są jednak również takie, które znajdują się w prywatnych rękach, stanowiąc źródło dumy dla ich właścicieli i właścicielek, wyrażając jednocześnie ich tożsamość z przeszłością regionu lub stanowiąc cenną pamiątkę rodzinną. Jako element współczesnego wyposażenia mieszkań mogą być również wykorzystane  między innymi do… trzymania w niej zabawek najmłodszych  mieszkańców naszego regionu — dodał Grzegorz Studnicki.

W sobotę odbędą się wykłady

– W zależności od lokalnych wariantów gwary nazwa skrzyń ludowych brzmiała różnie: trógła, trówła a nawet tróchła. Najczęściej były koloru niebieskiego, zielonego lub brązowego, na frontowej części znajdowała się data ich ufundowania oraz jedno, bądź dwa prostokątne pola zdobnicze pokryte ornamentem roślinnym w postaci bukietu liściasto-kwiatowego. Tak samo wieko oraz boczne ściany skrzyni były zdobione motywami roślinnymi – mówi etnograf.

 Więcej będzie się można dowiedzieć w czasie krótkich wykładów w sobotę o godz. 12.00 oraz 13.00, a które poprowadzi Grzegorz Studnicki.

Emilia Świder