POROZUMIENIA SIERPNIOWE 1980

31 sierpnia 1980 roku o godz. 17 w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie między Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, reprezentującym ponad 700 zakładów z całej Polski.

Był to wynik strajków, które latem tego roku wybuchły w całej Polsce, a kulminacją stały się protesty na wybrzeżu. Porozumienie stało się zaczątkiem 10-milionowego ruchu mającego przyczynić się do upadku komunizmu w Europie.

Niezadowolenie społeczne, spowodowane systemem represyjnym i kryzysem gospodarczym, osiągnęło swój punkt kulminacyjny latem 1980 r., gdy krajem wstrząsnęły podwyżki cen. W lipcu stanęły zakłady przemysłowe na Lubelszczyźnie, osiągając korzystne porozumienie w sprawie postulatów ekonomicznych.

Jedna iskra wywołała pożar w całym kraju. 14 sierpnia grupa działaczy WZZ pod przewodnictwem Borusewicza, stając w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz, wywołała strajk w Stoczni Gdańskiej. Na teren stoczni przedostał się też Lech Wałęsa, jak głosi legenda, przeskakując zakładowy płot.

Strajkujący robotnicy postulowali przywrócenie do pracy Walentynowicz i Wałęsy, postawienie pomnika ofiar Grudnia’70, ochronę strajkujących oraz podwyżkę płac i przyznanie dodatków. Następnego dnia do strajku dołączyła stocznia w Gdyni, a Henryka Krzywonos zainicjowała strajk gdańskiej komunikacji miejskiej.

16 sierpnia władze stoczni zgadzają się na realizację postulatów strajkujących, Wałęsa jest gotów rozwiązać strajk, jednak po namowach innych działaczy ogłasza strajk solidarnościowy z innymi zakładami. Zawiązuje się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

Następnego dnia powstaje 21 postulatów MKS – część ma charakter polityczny, część społeczno-ekonomiczny. Drewniane tablice z postulatami zostały wywieszone na bramie stoczni. Do stoczni zjeżdżali opozycjoniści z całej Polski. 18 sierpnia rozpoczął się strajk w stoczni szczecińskiej, kilka dni później utworzono tam MKS. Według raportów MSW, strajk objął ok. 700 zakładów w całym kraju.

23 sierpnia rozpoczęły się rozmowy gdańskiego MKS z delegacją rządową kierowaną przez wicepremiera Mieczysława Jagielskiego. Przy kierownictwie strajku powołano Komisję Ekspertów w składzie: Bohdan Cywiński, Bronisław Geremek, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Tadeusz Mazowiecki, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Stelmachowski, Jerzy Stembrowicz, Jan Strzelecki i Andrzej Wielowieyski.

Ostateczne porozumienie w Gdańsku podpisano 31 sierpnia 1980 roku. 10 listopada 1980 r. zarejestrowano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.

21 POSTULATÓW MIĘDZYZAKŁADOWEGO KOMITETU STRAJKOWEGO

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
   b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
   c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
   a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
   b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.
11. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie 4-brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

Od momentu podpisania Porozumień Sierpniowych władze dążyły do osłabienia, podporządkowania i rozbicia ruchu „Solidarności”. Metody propagandowe, inwigilacja przez SB oraz naciski polityczne nie przyniosły większych rezultatów i wzmocnienia pozycji reżimu.

Dopiero przeprowadzony 13 grudnia 1981 r. wojskowy zamach stanu ponownie przywrócił „porządek”, typowy dla państwa totalitarnego, w którym społeczeństwo nie ma prawa powoływania własnych instytucji. Wprowadzenie stanu wojennego wbrew nadziejom władz nie zniszczyło idei ruchu „S”, lecz doprowadziło do ich przeniesienia do podziemia.

Informacja: Polonijna Agencja Informacyjna