Jeszcze słów kilka o konkursie gwar

Depozytariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego – czyli koncert laureatów konkursu gwar „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy”

Podczas koncertu laureatów konkursu „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy” wysłuchać można było najwyżej ocenionych przez jury gwarowych recytatorów. Uroczyście także wręczono medale i nagrody. A te były niezwykłe. Bo, jak na konkurs o charakterze regionalnym, kultywujący dziedzictwo kulturowe regionu przystało, nagrody i medale pochodziły z warsztatów regionalnych rękodzielników certyfikowanych marką regionalną „Gorolska Swoboda Produkt Regionalny”. Sam koncert był zaś prawdziwą duchową ucztą dla miłośników gwary i folkloru.

Eliminacje trwały dwa dni. W Książnicy Cieszyńskiej w Cieszynie w 28 i 29 listopada jury w składzie: dr hab. Jadwiga Wronicz (językoznawca, pracownik Zakładu Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN, autorka wielu publikacji naukowych), Jadwiga Palowska (znawca folkloru dolańskiego, długoletni kierownik dziecięcych zespołów folklorystycznych w Karwinie – Frysztacie) oraz Leszek Richter (Prezes Sekcji Ludoznawczej Zarządu Głównego Polskiego Związku Kulturalno – Oświatowego) wysłuchało blisko dwustu recytacji.

– Jest to bodaj największy konkurs gwarowy. Przykładowo w tego typu konkursie wojewódzkim w Katowicach bierze udział 80 uczestników, podczas gdy u nas ze zgłoszonych 190 uczestników do konkursu przystąpiło 183 osób – cieszy się Prezes Sekcji Ludoznawczej Polskiego Związku Kulturalno Oświatowego w Republice Czeskiej – głównego organizatora konkursu – Leszek Richter.

Richter z radością stwierdził też, że uczestnicy są z roku na rok coraz lepiej przygotowani. Jury przy ocenie brało pod uwagę: autentyczność gwary; wartość poznawczą tekstu; dobór tekstu do okoliczności i wieku prezentujących; strój i rekwizyty; ogólny wyraz artystyczny.

Jurorzy przyznają, że razi zwłaszcza nieodpowiedni dobór treści do wieku uczestnika. No i trudno dziwić się jury, że z przyjemnością słucha mniej znanych tekstów, nie mówiąc już o tekstach własnych.

Wszystkich tych niedociągnięć w przygotowaniu uczestników z roku na rok jest coraz mniej. – Jednak warto, by nie ustawali w drodze do doskonałości. Również w tym roku pojawiły się pewne mankament – stwierdził Richter jednocześnie informując, że opiekunowie mają możliwość w ciągu całego roku zwracać się do członków jury na konsultacje merytoryczne.

Swą radość, że tak dużo jest miłośników gwary cieszyńskiej, wyraziła Jadwiga Wronicz. – Kiedy ktoś, kto od dziecka mówił gwarą, usłyszy, że ktoś inny mówi po naszymu, to od razu się mu robi ciepło na sercu. I to uczucie ciepła na sercu jest sygnałem, że ta mowa, którą odziedziczyliśmy po naszych dziadkach, pradziadkach jest dla nas czymś istotnym. Jest istotnym elementem naszej tożsamości. Wyznacza to, kim jesteśmy. I jest rzeczą bardzo ważną żebyśmy umieli chronić to, co najcenniejsze, a jednocześnie mieli poczucie, że ten język jest żywy. Że on się także zmienia. Ale nie znaczy to, że można to wszystko, co się zasłyszy, pomieszać i będzie dobrze. Nie. Język jest żywy i zmienia się, ale zmienia się bardzo wolno, skoro tekst napisany przeszło tysiąc lat temu, jest dla nas ciągle zrozumiały. Każdy język narodowy, a takim jest język polski, dzieli się na dialekty, a te z kolei na gwary. I nie jest tak, że to co jest gwarowe, to nie jest po polsku. Bo między językiem ogólnym, a gwarami jest taka relacja, jak między drzewem, a konarami. Jest inny konar mazurski, inny kurpiowski, inny kaszubski, inny górnośląski a inny konar cieszyński, ale one wszystkie są konarami drzewa którym jest polszczyzna – stwierdziła Wronicz.

– A wszyscy ci laureaci to depozytariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wszystkie te dziecka i opiekunowie są, mówiąc bardziej po ludzku, nosicielami, przekazicielami tej kultury ludowej – dodał Richter.

Na koniec Richter podziękował wszystkim współorganizatorom, donatorom, patronom medialnym, prowadzącej koncert laureatów Łucji Dusek-Francuz oraz przede wszystkim uczestnikom konkursu i przygotowującym ich opiekunom.

No i podkreślił, że koncert laureatów to wcale nie koniec prezentacji nagrodzonych recytatorów, a wręcz początek. Bo w ciągu roku zapraszani będą, by uświetnić wiele imprez organizowanych po obu stronach Olzy z występem przed kilkutysięczną publicznością Gorolskiego Święta włącznie.

(indi)

A oto laureaci i utwory, których recytacją zdobyli nagrodzone miejsca:

Kategoria A (3 – 6 lat)

Miejsce I:

Zofia Francuz, „Kapusta” twórczość literacka Antoniego Kretka i Antoniego Juroszka z Istebnej, zgłoszenie indywidualne

Miejsce II:

Jakub Pyszko, „Jedzyni ze ziymioków”, Tomasz Sochacki, Szkoła Podstawowa z Polskim Językiem Nauczania w Bukowcu

Miejsce III: ex aequo

Paweł Łukosz, „Wiersz do Adasia” Wanda Mider, Przedszkole nr 6 w Ustroniu,

Martyna Marek „Goiczorki” Wanda Mider, Przedszkole nr 7 w Ustroniu

Wyróżnienie:

Aleksander Jamrozik, „Skuter” Wanda Mider, Przedszkole nr 6 w Ustroniu

Nagroda specjalna:

Wiktoria Ćmiel, „Jo je mały połaźniczek”, tekst ludowy, Przedszkole z Polskim Językiem Nauczania w Gródku 

Kategoria B (7 – 10 lat)

Miejsce I:

Jakub Kobielusz, „Jako Janko Gajdosz, ucił wilka grać na gajdach”, tekst własny, Szkoła Podstawowa nr 2 w Koniakowie

Miejsce II:

Elżbieta Bień, „Ło naprawianiu”, Anna Wacławik, Szkoła Podstawowa z Polskim Nauczaniem w Czeskim Cieszynie

Miejsce III:

Filip Ludorowski, „Wypracowani domowe o kurze”, Henryk Jasiczek, Klimatyczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jerzego Michejdy w Ustroniu

Wyróżnienie:

Kamil Waliczek, „Kamrat, przebocz”, Karol Piegza, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Stefana Żeromskiego w Brennej

Kategoria C (11 – 15 lat)

Miejsce I:

Agnieszka Szotkowska, „Pamiyntnik moji matki”, Karol Piegza, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza z Polskim Językiem Nauczania w Jabłonkowie

Miejsce II: ex aequo

Julia Nowak, „Chodzyni z goiczkiem”, Anna Musiał, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Stefana Żeromskiego w Brennej

Marta Szarzec, „Ło moji rodzinie”, Zuzanna Bujok, indywidualne zgłoszenie

Miejsce III: ex aequo

Karolina Dynek, „Felerny dziyń”, tekst własny, Szkoła Podstawowa w Kaczycach Małgorzata Szotkowska, „Przemierzły kłobuk”, autor nieznany, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza z Polskim Językiem Nauczania w Jabłonkowie

Wyróżnienia:

Marcin Sitek, „Jak ech chodził do szkoły…”, Karol Klocek, Szkoła Podstawowa w Kaczycach ex aequo

Zuzanna Maciejczek, „Gdo zjod Jelita”, Stanisław Jabłonka, Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Górkach Wielkich

Mateusz Wacławczyk, „Jako kiejsi pościli i świyntowali”, Stanisława Jabłonkowa, Szkoła Podstawowa im. Z. Kossak w Pierścu

Kamila Idziniak, „Baba w debli skórze”, Antoni Kretek, Szkoła Podstawowa nr 2 w Koniakowie

Anna Legierska, „Wajco”, Małgorzata Małyjurek, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Istebnej

Aleksandra Gąsior, „Danielka”, Zuzanna Bujok, Klimatyczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jerzego Michejdy w Ustroniu

Florentyna Loter, „Trzista korón w kapsie, jo cały dziwoki”, Lidia Szkaradnik, Klimatyczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jerzego Michejdy w Ustroniu 5

Ema Tomanek, „Prastarzik szmeliniorz”, Beata Tomanek, Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza z Polskim Językiem Nauczania w Jabłonkowie

Kategoria D (16 lat i więcej)

Miejsce I:

Natalia Sikora, „Fuj, ta skleroza”, Krystyna Roszak, Polskie Gimnazjum im. J. Słowackiego w Czeskim Cieszynie

Miejsce II: ex aequo

Gabriela Kiełkowska, „ W kożdym kóntku po dziecióntku”, Lidia Szkaradnik, Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych w Cieszynie

Łukasz Kukuczka, „Jako mnie Gajdosz muzykom zaścipił”, tekst własny, Zespół Szkół Technicznych im. Gwidona Langera w Cieszynie

Miejsce III:

Joanna Leś, „Rzecz o kiszeniu kapusty”, Karol Klocek, Zespół Szkół Technicznych im. Gwidona Langera w Cieszynie

Wyróżnienia:

Marcin Michalik, „W Cyrkusie”, na podstawie anegdoty ludowej, , II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie

Agnieszka Stroka, „Gynsio ballada” i „Szkubaczki”, Jan Chmiel, , II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie

Kategoria E (grupy)

Miejsce I: nie przyznano

Miejsce II:

Dziecka z Bukowca, „Rok na nasi dziedzinie”, na podstawie Janiny Łakota napisała Beata Tomanek, Szkoła Podstawowa z Polskim Językiem Nauczania w Bukowcu

Miejsce III: ex aequo

„Wiesioło Ferajna”( Kamil Kołatek, Szymon Tetla, Dawid Koniczny, Marta Matuszyńska, Marta Boruta), „Siła miodu”, tekst własny z utworu Karola Klocka „Jak my paśli krowy” i Wandy Mider „Wnuczek”, Szkoła Podstawowa im. K.K. Baczyńskiego – Gimnazjum w Zebrzydowicach

Eliška i Anežka (Eliška Nieslaniková, Anežka Puczoková) „Spotkani”, Gabriela Mazurova, Základní Škola Jablunkov

Wyróżnienia:

Grupa z Kopernika (Bielesz Jakub, Kobielusz Karolina, Johut Wiktoria, Polok Julia, Branny Anna, Jedzok Julia, Marczak Szymon, Rakowski Bartosz, Wenglorz Anna, Wołowiec Robert,