Strój cieszyński w świetle badań Małgorzaty Kiereś. Unikalne odkrycia oparte na wieloletnich, autorskich badaniach archiwalnych i terenowych.

CIESZYN / Strój cieszyński jako symbol elegancji i tradycji był tematem prelekcji dr Małgorzaty Kiereś. Etnografka przedstawiła wyniki swoich autorskich badań, odkrywając przed publicznością sekrety stroju i jego unikalną historię. Prelekcja towarzyszyła wystawie elementów stroju cieszyńskiego z kolekcji Danuty Chwajol zatytułowanej „Zaolzie zaprasza”. Spotkanie zgromadziło tłumy pasjonatów stroju cieszyńskiego.

Strój cieszyński – elegancja i tradycja

Małgorzata Kiereś wielokrotnie podkreślała, że strój cieszyński to symbol elegancji, dostojności i stonowania. Prezentując wyniki swoich wieloletnich badań, dowodziła, że niektóre widywane obecnie na scenie elementy uzupełniające strój cieszyński nijak mają się do tradycji.

Na początku spotkania Małgorzata Kiereś podkreśliła, że przekazuje informacje niedostępne w książkach ani w Internecie. Bazowała m.in. na materiałach zgromadzonych przez dr Barbarę Poloczkową, dawną kierowniczkę muzeum w Wiśle. Materiały te znajdują się w Archiwum Państwowym w Cieszynie. Małgorzata Kiereś poświęciła setki godzin na pracę w archiwach głównie w Cieszynie i Opawie. Dodatkowo prowadziła badania terenowe, co pozwoliło jej dogłębnie poznać spuściznę dotyczącą stroju cieszyńskiego.

Wpływ europejskich szlaków handlowych na lokalny ubiór

Prelegentka zwróciła uwagę, że strój cieszyński ma cechy wspólne z innymi grupami etnograficznymi Europy Środkowej. Wskazała, że wpływ na jego formę miały liczne szlaki handlowe, takie jak bursztynowy, miedziany, solny czy wołoski. Wszystkie te szlaki przecinały Śląsk Cieszyński. Dzięki temu na te tereny przenikały różne rodzaje materiałów.

Wśród nich znalazły się grofgin, furolart, mezolan, aksamit i kaszmir. Szczególną uwagę prelegentka poświęciła lnowi i jedwabiowi. Omówiła ich znaczenie i sposoby płatności za te tkaniny. Przytoczyła także inne szczegóły zawarte w archiwach dr Poloczkowej i innych materiałach źródłowych.

Nie tylko len i jedwab – tajemnice materiałów stroju cieszyńskiego

Małgorzata Kiereś stanowczo odrzuciła określenie „strój wałaski” jako synonim stroju cieszyńskiego. Wyjaśniła, że strój cieszyński wywodzi się z miejskiej tradycji Cieszyna. Odzwierciedlał on tożsamość cieszyńskich mieszczan. Choć z czasem przekroczył granice miasta, zachował swoje charakterystyczne cechy. Należą do nich elegancja, stonowane kolory i dostojność. Prelegentka zwróciła uwagę, że używanie jaskrawych barw w obecnych rekonstrukcjach jest niezgodne z tradycją.

Elementy stroju cieszyńskiego – od ciasnoch po „nogawiczki”

Podczas wykładu Małgorzata Kiereś szczegółowo opisała elementy stroju cieszyńskiego. Takie części garderoby jak ciasnocha, halka czy kabotek są powszechnie znane. Duże zainteresowanie wzbudziły czerwone „nogawiczki” o długości 140 cm. Wyjaśniła, że powstały one w Cieszynie i stamtąd rozprzestrzeniły się w podcieszyńskich regionach górskich.

Zdradziła także tajemnicę idealnie układającego się fortuszka czy rękawów kabotka. Powinien on być starannie zebrany w zakładki, a nie mocowany na gumce. Przekonywała, że uszyty starannie według sztuki i tradycji fortuch czy pufiaste rękawy kabotka układają się same tak, jak należy.

Sekrety czepców i sztuki ich zakładania

Małgorzata Kiereś omówiła też sposób noszenia stroju. Kobiety upinały czepce wysoko, eksponując czoło. Zimą zakładały dwie szatki. Wyjaśniła również, że stroje dzieci różniły się od ubiorów dorosłych. Informacje te potwierdzają fotografie archiwalne.

Kiereś podkreśliła wyjątkowość czepców. Zaznaczyła, że nigdy nie były one identyczne. W trakcie pokazu czepienia uczestnicy mogli poznać szczegóły wiązania szatki i zakładania czepca. Pokaz czepienia poprzedziło wykonanie pieśni „Swoboda, swoboda, swobodziczka” przez koleżanki prelegentki.

Prelekcja odbyła się 13 listopada w Centrum Folkloru Śląska Cieszyńskiego w Domu Narodowym w Cieszynie.