Powiązania słowackich działaczy narodowych z Cieszynem

CIESZYN / Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej wybitnym słowackim działaczom narodowym – Ľudovítowi Štúrowi, Michalowi Miloslavowi Hodžy, Jozefowi Miloslavowi Hurbanowi oraz Jánowi Kalinčiakowi, odbędzie się w niedzielę 10 listopada o godz. 11.00 na placu Kościelnym w Cieszynie. Tablica znajdować się będzie na budynku Parafii ewangelickiej w Cieszynie.

Odsłonięcie poprzedzi uroczyste nabożeństwo o godz. 9.00 w Kościele Jezusowym z udziałem zagranicznych gości ze Słowacji i Czech oraz chóru Una Corda z Dolnego Kubina na Słowacji. 

Relacje wspomnianych prekursorów ze Śląskiem Cieszyńskim i polskimi działaczami narodowymi były bardzo żywe i bliskie zwłaszcza w okresie Wiosny Ludów.

Ľudovít Štúr wzorem dla polskich działaczy

Szczególnym wzorem dla polskich działaczy połowy XIX wieku był Ľudovít Štúr. Jako nauczyciel ewangelickiego liceum w Preszburgu (obecnie Bratysława) wykładał filozofię, historię i literaturę słowiańską. Do jego uczniów należeli m. in. Paweł Stalmach i Andrzej Kotula – pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Stalmach rozpoczął pod wpływem Štúra działalność narodową m. in. wydając pierwsze polskie czasopismo „Tygodnik Cieszyński” (później „Gwiazdka Cieszyńska”) – w Cieszynie. 

W okresie Wiosny Ludów Śląsk Cieszyński był ośrodkiem azylu i koncentracji dla walczących z Węgrami słowackich powstańców. Na przełomie listopada i grudnia 1848 roku 200-osobowy oddział pod wodzą Štúra i duchownego ewangelickiego, dziennikarza i pisarza Jozefa Hurbana przebywał w Cieszynie i jego okolicy.

Po raz drugi Štúr pojawił się w Cieszynie 15 marca 1849 roku, w drodze z delegacją słowacką na dwór cesarski w Wiedniu. Za każdym razem spotykał się z cieszyńskimi działaczami narodowymi Ludwikiem Kluckim i Pawłem Stalmachem.

W Cieszynie znalazł azyl Michal Hodža

Ewangelicki duchowny, poeta i językoznawca Michal Hodža w związku ze swoją działalnością narodową był prześladowany przez władze węgierskie, co doprowadziło w 1867 roku do jego emigracji.

Azyl znalazł w Cieszynie, gdzie zmarł trzy lata później i został pogrzebany na cmentarzu ewangelickim przy Kościele Jezusowym. Jego szczątki zostały w marcu 1922 roku ekshumowane i przewiezione na Słowację, gdzie spoczęły na cmentarzu w Liptowskim Mikułaszu. 

Najwybitniejszy słowacki pisarz Ján Kalinčiak

Ján Kalinčiak uznawany jest za jednego z najwybitniejszych słowackich pisarzy okresu romantyzmu i krytyków literackich XIX wieku. W latach 1858-1869 pełnił stanowisko dyrektora ewangelickiego gimnazjum w Cieszynie. Wspierał słowiańską młodzież w cieszyńskim gimnazjum, dzięki jego zaangażowaniu wzrosła znacząco liczba polskich książek w bibliotece szkolnej.

Należał do prezbiterstwa cieszyńskiej parafii ewangelickiej, z jej ramienia zaangażowany był w budowę ewangelickiego alumneum (internatu) dla uczniów a później nowego gmachu gimnazjum ewangelickiego – później państwowego. Nieprzychylne niemieckie środowisko cieszyńskie doprowadziło do przeniesienia Kalinčiaka na przedwczesną emeryturę.

(gam)