E-mail: indi@zwrot.cz
KUTAISI / W Kutaisi, jednym z najstarszych i trzecim co do wielkości miast Gruzji znajduje się pomnik upamiętniający Władysława Raczkiewicza – prezydenta RP na uchodźstwie w latach 1939-1947. Monument jest jednym z licznych świadectw bliskich relacji polsko-gruzińskich oraz wyrazem pamięci o Polakach, którzy na różne sposoby zapisali się w historii tego regionu.
Kim był Władysław Raczkiewicz (ვლადისლავ რაჩკევიჩი)?
Władysław Raczkiewicz był polskim politykiem, prawnikiem i działaczem społecznym. Pełnił liczne funkcje państwowe – był ministrem spraw wewnętrznych, senatorem i marszałkiem Senatu, wojewodą nowogródzkim, wileńskim, krakowskim i pomorskim. W latach 1939–1947 pełnił funkcję prezydenta RP na uchodźstwie, prowadząc działalność dyplomatyczną na rzecz Polski w czasie II wojny światowej.
Jak powiedziała w 2022 roku, podczas odsłonięcia pomnika, wiceminister kultury Wanda Zwinogrodzka, co odnotował portal Dzieje.pl „Życie Władysława Raczkiewicza przypadało na ciężkie dla Polski czasy – okres zaborów i dwóch wojen światowych oraz krótkie lata niepodległości”.
Władysław Raczkiewicz urodził się 28 stycznia 1885 roku w Kutaisi, które wówczas znajdowało się na terenie Imperium Rosyjskiego. Jego ojciec, Józef Raczkiewicz, był sędzią, pełnił funkcję sędziego guberni kutaiskiej. Matka, Ludwika z domu Łukaszewicz, pochodziła z polskiej rodziny osiadłej na Kaukazie. Jego dziadek, Benedykt Raczkiewicz, był uczestnikiem powstania styczniowego, za co został zesłany na Syberię, a po czasie otrzymał pozwolenie osiedlenia się na Kaukazie.
Władysław Raczkiewicz zmarł 6 czerwca 1947 roku w Ruthin, w Walii, w Wielkiej Brytanii. Funkcję prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie pełnił od 1939 roku aż do swojej śmierci.
Pomnik
Pomnik przedstawia popiersie prezydenta, wykonane z brązu, umieszczone na granitowym postumencie. Na pomniku widnieje napis w trzech językach: polskim, gruzińskim i angielskim: „Władysław Raczkiewicz 1885-1947, urodzony w Kutaisi, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Z wdzięcznością mieszkańcy Wolnej Polski 2021”. Monument odsłonięto w 2022 roku na Skwerze Przyjaźni Gruzińsko-Polskiej imienia Władysława Raczkiewicza.
Inicjatywa upamiętnienia Władysława Raczkiewicza w miejscu jego urodzenia wyszła od lokalnych władz miasta i regionu Imeretii, gdzie leży Kutaisi, które postanowiły urządzić skwer jego imienia. Pomnik powstał dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Jeśli zwiedzamy Kutaisi przed odlotem z lotniska Kutaisi (właściwie znajduje się w miejscowości Kopitnari, około 14 kilometrów na zachód od centrum Kutaisi, tak, jak lotnisko Katowice de facto znajduje się w Pyrzowicach), to na pomnik i park Raczkiewicza natkniemy się nieopodal przystanku autobusowego w zabytkowym centrum miasta, z którego kursuje autobus miejski na lotnisko. Przystanek znajduje się tutaj, a sam pomnik tutaj.
Wielowiekowa polsko-gruzińska przyjaźń i polskie ślady w Gruzji
Pomnik Władysława Raczkiewicza w Kutaisi jest przykładem trwałej pamięci o polsko-gruzińskich relacjach. Gruzińska Polonia to w dużej mierze potomkowie XIX-wiecznych zesłańców i dobrowolnych migrantów. Polacy, którzy osiedlali się na Kaukazie, wnieśli znaczący wkład w rozwój regionu – między innymi w budowę kolei, architekturę czy rozwój nauki. Gruzja z kolei od wielu lat przyciąga turystów z Polski swoimi malowniczymi krajobrazami, kulturą i gościnnością.
Pomnik w Kutaisi to ważny symbol polskości na gruzińskiej ziemi. Obok niego istnieją inne ślady polskiej obecności w Gruzji, takie jak polska szkoła im. św. Królowej Jadwigi w Tbilisi czy miejsca pamięci związane z zesłańcami. Te świadectwa historyczne przypominają o wielowiekowych relacjach między Polską a Gruzją.
Dla Polaków odwiedzających Gruzję pomnik Raczkiewicza stanowi nie tylko symbol polskości, ale także dowód na to, jak głęboko związane są losy obu narodów. Jego odwiedzenie to okazja, aby zrozumieć i uhonorować wspólną historię oraz uczcić pamięć tych, którzy przyczynili się do budowy więzi między Polską a Gruzją.
