Dziś 23 września 2023 kilka minut przed dziewiątą godziną Słońce przeszło przez równik niebieski w drodze na południe i tym samym na północnej półkuli Ziemi rozpoczęła się astronomiczna jesień. Od dziś noc zacznie uzyskiwać dominację nad dniem każdej kolejnej doby aż do kulminacji podczas grudniowego przesilenia zimowego.
Przez całe lato wysokość Słońca nad horyzontem malała, a dni stawały się coraz krótsze. Słońce w swej wędrówce po ekliptyce podążało ku równikowi niebieskiemu, nad którym znalazło się dziś dokładnie o godzinie 8:49 u nas obowiązującego czasu środkowoeuropejskiego letniego. W tym momencie promienie słoneczne padają prostopadle na równik, oświetlając równomiernie północną i południową półkulę Ziemi. Dochodzi do zrównania nocy i dnia na całej Ziemi. Dziś w każdym miejscu na świecie dzień i noc trwają równe 12 godzin.
Słońce osiągnęło punkt Wagi (nastała równonoc jesienna) co oznacza, że następnie „przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się u nas (na półkuli północnej) astronomiczna jesień. Mieszkańcy południowej półkuli mogą za to świętować początek astronomicznej wiosny i czasu, gdy to ich „strona” świata jest bardziej oświetlona przez Słońce. Na półkuli północnej jesień potrwa aż do momentu przesilenia zimowego, czyli do 22 grudnia 2023.
Długość dnia i nocy
Dni we wrześniu są już zauważalnie skrócone względem wakacyjnych miesięcy, jednak przez większą część miesiąca nadal dominują nad nocami. Wraz z równonocą jesienną proporcje doby ulegną przeobrażeniu na korzyść nocy. Na początku września na Zaolziu Słońce wschodziło około godziny 6:00 i zachodziło około godziny 19:30 u nas obowiązującego czasu środkowoeuropejskiego letniego. Dzień trwał 13 godzin i 30 minut, noc 10 godzin i 30 minut. 30 września 2023 pora wschodu Słońca przesuwa się na godzinę 6:43 a zachód z kolei przyspiesza i nastanie około godziny 18:27 obowiązującego u nas czasu. Długość dnia będzie wynosić 11 godzin i 44 minut, noc będzie trwać 12 godzin i 15 minut.
W ciągu września dzień skróci się o 1 godzinę i 45 minut. 30 września 2023 Słońce na Zaolziu wschodzi o 45 minut później i o 1 godzinę 3 minuty przyspiesza się jego zachód. Wrzesień kończy się już z 15 minutową dominacją nocy nad dniem.
Można dokładnie określić strony świata
Podczas równonocy (jesiennej i wiosennej) Słońce wschodzi dokładnie na wschodzie i zachodzi dokładnie na zachodzie. A więc przy bezchmurnej pogodzie obserwując dziś (lub nawet jutro czy pojutrze) zachód Słońca, które na naszych terenach zachodzi około godziny 18:42 u nas obowiązującego czasu, możemy dla miejsca obserwacji określić dokładnie zachodni kierunek. Podobnie jutro wschodzące Słońce (około godziny 6:34) określi nam dokładnie wschodni punkt na horyzoncie.
Kalendarzowa jesień
W 2023 roku początek astronomicznej i kalendarzowej jesieni przypada w tym samym dniu. Jesień kalendarzowa zaczyna się zawsze 23 września i trwa do 21 grudnia. Jesieńastronomiczna trwa od 22 lub 23 września do 21 lub 22 grudnia. Podstawą wyznaczenia dat zmian astronomicznych pór roku jest górowanie Słońca w zenicie nad równikiem lub zwrotnikami.
Początek kalendarzowej jesieni, tradycyjnie związany ze Świętem Plonów, kiedy to rolnicy cieszyli się zakończeniem żniw. We współczesnych czasach, kontynuacją tego święta są dożynki, które obchodzi się nie tylko wśród rolniczych rodzin, ale włączając w obchody całe społeczności. To święto nie ma jednak ustalonej daty i obchodzi się je najczęściej w jedną z niedziel bliską początkowi jesieni.
Barwy jesieni
Babie lato, złota polska jesień to jesienny okres słonecznej i ciepłej pogody w czasie utrzymywania się układu wyżowego nad Europą Środkową. Rozpoczyna się kiedy drzewa zmieniają zieloną szatę na tę w różnych odcieniach żółtego czy czerwonego. Jest to spowodowane mniejszą ilością światła słonecznego docierającego o tej porze roku do naszej szerokości geograficznej a także obniżającą się temperaturą. Ma to wpływ na całą przyrodę.
Dla drzew i krzewów zbliżający się czas zimowego odpoczynku jest sygnałem do zaprzestania produkcji chlorofilu, który uczestniczy w procesie fotosyntezy i jest odpowiedzialny za zielony kolor liści. Wówczas dominującą rolę w kolorystyce liścia zaczynają grać karotenoidy – jest to grupa barwników roślinnych nadających im między innymi żółty kolor. (Karotenoidy to związki chemiczne, które występują również np. w marchewce, dyni czy papryce.)
Park czy las w jesiennej odsłonie potrafi zachwycić różnorodnością mieniących się odcieni barw. Jednak gdy wystąpią pierwsze przymrozki, silny wiatr czy deszcz liście szybko opadną i nam pozostanie czekać do wiosny, gdy drzewa znów się zazielenią.
Film edukacyjny dla najmłodszych
Jesień w lesie i ogrodzie to film edukacyjny dla dzieci, który w interesujący sposób opisuje nastające zmiany w przyrodzie z nadchodzącą jesienią.
