Koniunkcja Księżyca w pełni z Antaresem. Kiedy i jak obserwować widowiskowy wschód tzw. Truskawkowego Księżyca

W niedzielę 4 czerwca 2023 nad ranem Księżyc osiągnie pełnię. Dziś 3 czerwca 2023, przy bezchmurnym niebie, można obserwować jeden z najatrakcyjniejszych wschodów Księżyca w tym roku. Nastąpi on w jednoczesnym ciasnym złączeniu z jasną gwiazdą letniego nieba Antaresem.

Pełnia Truskawkowego Księżyca

Najbliższa pełnia Księżyca nastąpi w niedzielę 4 czerwca o godzinie 5:43 czasu środkowoeuropejskiego letniego. Jest to ostania pełnia tegorocznej wiosny. Czerwcowa pełnia bywa nazywana Truskawkowy Księżyc. Nazwa ta wywodzi się z kultury Indian z Ameryki Północnej z plemion Algonkinów, którzy w tym okresie zbierali truskawki i stąd ich skojarzenie. Jest to tylko jedna z nazw na czerwcową pełnię, używanych od wieków przez ludzi z różnych części świata.

Określenia pochodzące z innych miejsc na Ziemi to na przykład Różany, Gorący czy Miodowy Księżyc. Poetycko brzmiące nazwy mają w zasadzie wszystkie pełnie. To dowód na to, że cykle księżycowe kształtowały odmierzanie czasu i wygląd kalendarza w wielu kulturach. Nie bez powodu przecież „księżyc” jest synonimem miesiąca, choć dzisiaj rzadziej używanym.

Koniunkcja Księżyca z Antarasem

Podczas ostatniej wiosennej pełni możemy obserwować zbliżenie Srebrnego Globu do Antaresa – najjaśniejszej gwiazdy w konstelacji Skorpiona, często nazywanym również sercem gwiazdozbioru Skorpiona. Największe zbliżenie Księżyca w pełni z Antaresem nastąpi około północy w noc z 3 na 4 czerwca 2023.

A więc, kiedy będziemy podziwiać wschodzący Księżyc, warto obserwacje kontynuować aż do momentu pojawienia się pierwszych gwiazd. Przekonamy się wtedy, że nasz naturalny satelita ma towarzysza. Kawałek od księżycowej tarczy znajdować się będzie zawsze intensywnie migoczący Antares o charakterystycznym czerwonawo-pomarańczowym zabarwieniu. Dołączona ilustracja przedstawia nam Księżyc na tle gwiazdozbioru Skorpiona.

Nazwa Antares ma dość niezwykłe pochodzenie. W starożytnej grece planeta Mars miała oznaczenie Ares. I słowo Ares (Mars) znajduje się właśnie w nazwie gwiazdy Antares. Przedrostek ant- jest również grecki i oznacza tyle, co anty– lub przeciwny. W pewnym sensie słowo Antares oznacza więc Nie Mars! Ma to duży sens, ponieważ Antares to czerwona gwiazda położona w pobliżu ekliptyki (czyli tam, gdzie na niebie znajdują się planety Układu Słonecznego) i ma mniej więcej ten sam odcień i jasność co Mars. A więc nietrudno pomylić go na niebie z Marsem. Właśnie dlatego Starożytni nadali tej gwieździe taką nazwę.

Kiedy i jak obserwować

Podczas zachodu Słońca wypatrujemy po przeciwnej stronie wschodzącego Księżyca na jeszcze dość jasnym niebie. Słońce na Zaolziu dziś 3 czerwca 2023 zachodzi około godziny 20:45 u nas obowiązującego czasu. Natomiast Księżyc zobaczymy w tym dniu już około godziny 20:30, kiedy to oświetlony prawie w 100 procentach zacznie wyłaniać się zza wschodniego horyzontu. Ponieważ będzie jeszcze dość jasno, pełnia wraz z ciekawym horyzontem (las, drzewa, budynki itd.) stwarza przepiękne i efektowne widoki.

Na skutek interakcji z grubymi warstwami ziemskiej atmosfery blask Księżyca przybierze ciemną pomarańczową barwę. Z powodu bliskości horyzontu będzie jawił się bardzo dużym na skutek iluzji optycznej. Zobaczymy okrągły Księżyc wiszący nisko nad wschodnim horyzontem, który wydawać się będzie wielki jak dynia. Jeżeli skorzystamy z lornetki, to na Księżycu zobaczymy liczne kratery i ciemne równiny wulkaniczne (morza księżycowe), które są widoczne nawet gołym okiem.

Żeby widzieć tak spektakularny wschód Księżyca, należy poszukać miejsca z odsłoniętym horyzontem. Najlepiej prowadzić obserwacje z jakiegoś podwyższonego miejsca. Dobrym pomysłem jest wdrapanie się na jakąś górkę. W oddali przy horyzoncie może znajdować się trochę chmur, dlatego warto nawet 10 minut poczekać. Warto zadbać o to, aby mieć odsłonięty horyzont nie tylko o samym wschodzie Księżyca w pełni, ale także 2-3 godziny później, kiedy to dojdzie do najciaśniejszego zbliżenia Księżyca do Antaresa – jednej z najjaśniejszych gwiazd letniego nieba.

Wenus i Mars nad zachodnim horyzontem

Wieczorem po przeciwnej stronie nieba nad zachodnim horyzontem na pewno naszą uwagę zwrócą jasne planety. Bardzo jasna Wenus jest teraz daleko od Słońca i widać ją aż do północy. Niedaleko na południe i wyżej od Wenus znajdziemy drugi jasny, niemrugający punkt na niebie – to Mars na tle gwiazdozbioru Raka.

Około godziny 22:00 czasu środkowoeuropejskiego letniego, kiedy to niebo jest już dostatecznie ciemne, zobaczymy, że Wenus ustawi się w jednej linii z najjaśniejszymi gwiazdami gwiazdozbioru Bliźniąt – Kastorem i Polluksem. Wzajemne położenie planet i okolicznych gwiazd znajduje się na dołączonej mapce nieba.

Warto porównać kolor Marsa z Antaresem znajdującym się nad wschodnim horyzontem.