Pogotowie językowe. Gdzie stawiamy przecinek?

Czy wiecie, co by się stało, gdyby z naszego języka zniknęły przecinki? Zapanowałby chaos. Gdy w tekście brakuje przecinka, przekaz staje się niejednoznaczny lub niezrozumiały. Dlatego podpowiadamy, gdzie postawić przecinek.

Zasady stosowania przecinków. Przecinki w jednym zdaniu

Przecinkiem rozdzielamy przedmioty i określenia, które wymieniamy, np.:

Na biurku leżały zeszyty, książki, długopisy i ołówki.
Robert był miły, dobry i inteligentny.

ALE! Nie rozdzielamy wyrazów, z których jeden określa połączenie dwóch innych wyrazów, np.:

Była to pierwsza udana wyprawa na Wenus (Bo: pierwsza udana wyprawa, a nie pierwsza i udana wyprawa).

Polskie ludowe melodie były dla niego najpiękniejsze. (Bo: polskie ludowe melodie, a nie polskie i ludowe melodie).

Przecinkiem rozdziela się części zdania połączone spójnikami: a, ale, lecz, jednak, więc, toteż, np.:

Dzień był mroźny, lecz słoneczny.
Nasz sąsiad był sympatyczny, ale nieszczery.
Jedwab trzeba prać ręcznie, a nie w pralce.

Nie wstawiamy przecinka przed: i, oraz, albo, lub, czy, ani, np.:

Wiosna w Australii jest ciepła i pogodna.
Przyjdź z mamą lub z tatą.
Nie mam brata ani siostry.

W przypadku powtórzeń tych spójników (i, oraz, albo, lub, czy, ani) przed każdym stawiamy przecinek, np.:

Lubię i ciastka, i lody.
Nie mam ani czasu, ani ochoty na to spotkanie.
Czy ty, czy on – niech ktoś to naprawi!

Nie wstawiamy przecinka przed jak, jakby, niż, np.:

Była blada jak kreda.
Był jakby trochę pijany.
Jest szerszy niż wyższy.

Wyrazy stojące poza zdaniami rozdziela się przecinkiem (wołacze, wykrzykniki, wyrażenia wtrącone), np.:

Marysiu, zadzwoń jutro!
To jest, moim zdaniem, bardzo dobra praca.
Ach, jaka piękna pogoda!
O Boże, co się stało?

Przecinek wstawiamy przed wyrazami, po których coś wyjaśniamy lub wyliczamy: to jest (tj.), to znaczy (tzn.), na przykład (np.), jak na przykład (jak np.), czyli, np.:

Przez cały dzień był w pracy, czyli na poczcie.
Muszę przeczytać cały rozdział, tj. 20 stron.
Wyjeżdżam na krótko, to znaczy na trzy dni.

Przecinek w zdaniach, które są połączone

Przecinkiem rozdzielamy poszczególne zdania bez spójników, np.:

Pił piwo, jadł kiełbasę.
Słońce grzało, raziło w oczy.
Kiedy słońce wyszło zza chmur, zrobiło się od razu jaśniej.

Przecinkiem rozdzielamy poszczególne zdania połączone spójnikami: a, ale, lecz, jednak, natomiast, więc, który (-a,-e), że oraz wyrażeniami: to jest, to znaczy, czyli, np.:

Ma gorączkę, ale czuje się dobrze.
Wiedziałam, że będzie ładna pogoda.
Zachwyciły mnie obrazy, które oglądałam na wystawie.

Nie rozdzielamy przecinkiem połączeń: mimo że, chyba że, dlatego że, pomimo to, tym bardziej że, tak aby, tak jak, podobnie jak, np.:

Nie chciał się położyć, pomimo że był śpiący.
Napiszę na pewno, chyba że zapomnę.
Zalecam długi odpoczynek, tym bardziej że idą wakacje.

Nie rozdzielamy przecinkiem zdań połączonych spójnikami: i, oraz, lub, albo, czy, ani, niż, np.:

Czekała już godzinę i niecierpliwiła się.
Ela pójdzie do fryzjera albo spotka się z Ulą.
Nie chciało mu się uczyć ani czytać.
Wyjeżdżasz na święta czy zostajesz?

ALE! Chciałam Cię zapytać (o co?), czy jedziesz na święta do domu? (w tym przypadków spójnik wprowadza zdanie podrzędne i należy użyć przecinka).

Te same spójniki (i, oraz, lub, albo, czy, ani, niż), mogą łączyć kilka zdań, a wtedy przed każdym kolejnym stawiamy przecinek, np.:

Ani nie będę jadł, ani nie chcę pić.
I zdążysz się nauczyć, i pomożesz mi przy kolacji.

Na koniec zapraszamy do sprawdzenie swojej wiedzy: